સ્તનપાન એ આજ સુધી મોટા ભાગનાં ઘરોમાં મમ્મીની જવાબદારી જ ગણાતી. સહજ રીતે કોઈ પણ કહેશે કે સ્તનપાન કરાવવામાં બીજી કોઈ વ્યક્તિ કઈ રીતે મદદ કરી શકે?
પ્રતીકાત્મક તસવીર (તસવીર સૌજન્યઃ એઆઇ)
સ્તનપાન બાળક માટે કેટલું વધારે જરૂરી છે એ કોઈ પણ મમ્મીને સમજાવવાની જરૂર નથી. સ્તનપાન બાળકનો હક છે અને એ માટે દરેક મમ્મી તૈયાર જ હોય છે. જે નથી હોતી તે પોતાને તૈયાર કરે છે, કારણ કે સમાજમાં એટલી જાગૃતિ તો છે જ કે સ્તનપાન ખૂબ જરૂરી છે. વર્લ્ડ હેલ્થ ઑર્ગેનાઇઝેશનના જણાવ્યા મુજબ જન્મ પછીના ૬ મહિના બાળકને ફક્ત સ્તનપાન જ કરાવવું, ઉપરથી કોઈ ખોરાક આપવો નહીં. આમ છતાં દુનિયાભરમાં ફક્ત ૪૦ ટકા બાળકો પોતાનો આ હક પામે છે. ભારતમાં આ આંકડો ૫૦ ટકા જેટલો છે. પહેલા ૬ મહિના ફક્ત સ્તનપાન જ અને પછી ખોરાકની સાથે એક-દોઢ વર્ષ સુધી સ્તનપાન જરૂરી છે. મમ્મી હંમેશાં પોતાના બાળકનું ભલું જ ઇચ્છતી હોય છે તો પછી આટઆટલી જાગૃતિ છતાં એવું શું છે જેને કારણે આપણા સમાજની માતાઓ સ્તનપાન છોડાવી દે છે?
મારી પાસે જેટલી પણ મમ્મીઓ આવે છે એ વાત લઈને કે હવે હું સ્તનપાન છોડાવવા માગું છું કે નથી કરી શકું એમ તે બધી જ મમ્મીઓનાં પોતપોતાનાં કારણો હોય છે. છતાં એક કારણ એવું છે જે આંખે ઊડીને સામે આવે છે અને એ કારણ છે સપોર્ટનો અભાવ. રાત-રાતના ઉજાગરા, નવા બાળકની પૂરેપૂરી જવાબદારી, તે સાજું-માંદુ છે, તેનો ગ્રોથ બરાબર થાય છે કે નહીં, તેની માલિશ, નવડાવવું, દર થોડી વારે ડાઇપર બદલવું, રડે તો સમજવું કે કેમ રડે છે, વધુ સૂઈ જાય તો ડરી જવું કે કેમ વધુ સૂએ છે. આ સિવાય ઘરની બધી જ જવાબદારીઓ, તે કામ કરતી હોય તો તેના પ્રોફેશનલ કામની જવાબદારીઓ, તે જે સંબંધો સાથે સંકળાયેલી છે એ સંબંધો નિભાવવાની જવાબદારીઓ આ બધું જ એકલા હાથે કરવાનો ભાર તે લાંબો સમય સુધી સહન નથી કરી શકતી. આજે પણ ભણેલા-ગણેલા સમાજમાં એવા પુરુષો છે જેઓ પાણીનો ગ્લાસ પણ જાતે ભરતા નથી. એવી પરિસ્થિતિમાં સપોર્ટ વગર આજની સ્ત્રી થાકી જાય છે અને સ્તનપાન છોડી દેવાનું વિચારે છે.
ADVERTISEMENT
સ્તનપાન એ આજ સુધી મોટા ભાગનાં ઘરોમાં મમ્મીની જવાબદારી જ ગણાતી. સહજ રીતે કોઈ પણ કહેશે કે સ્તનપાન કરાવવામાં બીજી કોઈ વ્યક્તિ કઈ રીતે મદદ કરી શકે? એ તો ફક્ત મમ્મીએ જ કરાવવું પડે. જોકે મમ્મી એ સારી રીતે કરી શકે એ માટે તેને મદદની જરૂર રહે છે. સ્તનપાન કરાવતી મમ્મીનું ખાસ ધ્યાન રાખવું જરૂરી છે. ફિઝિકલી અને મેન્ટલી બન્ને હેલ્થ જો તેની સારી રહે તો જ દૂધનું પ્રોડક્શન વ્યવસ્થિત થાય છે. આ માટે પરિવારની હેલ્પ અત્યંત જરૂરી છે એ સમજાવું જોઈએ.
- ડૉ. ઝીનલ ઉનડકટ
