ફ્યુચર ટેક્નૉલૉજીઝને સપોર્ટ કરવાનો સમય : નીલેશ શાહ

અર્થતંત્ર સામેના વર્તમાન પડકારોને પહોંચી વળવા કેવી તકો છે? બજેટમાં વર્તમાન સમસ્યાઓના કેવા ઉપાય થવા જોઈએ?

પ્રતીકાત્મક તસવીર

અર્થતંત્ર અને ફાઇનૅન્શ્યલ માર્કેટ વિશે જેમનાં મંતવ્યો વિશાળ રોકાણકાર વર્ગમાં એક આગવો પ્રભાવ અને આદર ધરાવે છે એવા કોટક મહિન્દ્ર ઍસેટ મૅનેજમેન્ટ કંપનીના મૅનેજિંગ ડિરેક્ટર અને CEO નીલેશ શાહના પ્રી-બજેટ વિચારો અહીં તેમના જ શબ્દોમાં પ્રસ્તુત છે, જે તેમણે ‘મિડ-ડે’ સમક્ષ વ્યક્ત કર્યા છે...

સતત આઠમી વાર બજેટ રજૂ કરવા જઈ રહેલાં નાણાપ્રધાન નિર્મલા સીતારમણ સામે આ વખતે મોટો પડકાર છે, ફાઇનૅન્શ્યલ પ્રુડન્સના ઇકૉનૉમિક ગ્રોથ સાથે બૅલૅન્સિંગ કરવું જરૂરી  છે. એક બાબત મને ખાસ નોંધપાત્ર લાગે છે કે હાલ વિશ્વ ગ્લોબલાઇઝેશનથી સંરક્ષણવાદના માહોલમાં પ્રવેશી રહ્યું છે. અર્થાત્ વિરાટતા હવે સંકુચિતતામાં પરિવર્તિત થઈ રહી છે. ટૅરિફનો મુદો પૉલિસીના ઘડતરમાં મુખ્ય અંશ બની રહ્યો છે. ૨૦૨૪નાં છેલ્લાં બે ક્વૉર્ટરમાં ગ્રૉસ ડોમેસ્ટિક પ્રોડક્ટ (GDP) એટલે કે કુલ રાષ્ટ્રીય ઉત્પાદનનો ગ્રોથ નબળો પડ્યો હોવાથી બજેટ ૨૦૨૫-’૨૬ પાસેની અપેક્ષા વધુ ઊંચી થઈ છે. અગાઉના અંદાજપત્રો દ્વારા જે મહત્ત્વના સંકુચિત ઇકૉનૉમિક મૅનેજમેન્ટ પ્રથા કે પદ્ધતિનો માર્ગ અપનાવાયો અને જળવાયો છે એણે ગ્લોબલ અનિશ્રિતતા વચ્ચે ભારતને ભિન્ન-જુદું રાખ્યું છે. બીજા શબ્દોમાં કહીએ તો ભારતને ઘણે અંશે સુરક્ષિત રાખ્યું છે. ફાઇનૅન્સ મિનિસ્ટર નિર્મલા સીતારમણનું સ્થિરતા અને વિશ્વસનીયતા જાળવી રાખવા માટે ફિસ્કલ ડેફિસિટને ૪.૫ ટકાના સ્તરે જાળવી રાખવાનું કમિટમેન્ટ સરાહનીય છે.

મૂડીખર્ચનો વિશેષ ભાર સરકાર પર

શહેરી વપરાશનું પ્રમાણ અનેક મહિનાઓથી નીચું કે નબળું રહ્યું છે. આ સેક્ટરને ઉત્તેજન આપવા મારા મતે નીચલા-મધ્યમ આવક ધરાવતા વર્ગ માટે કરમુક્તિ અને સરળ ધિરાણની સુવિધા દાખલ કરવાથી ઇકૉનૉમીને આવશ્યક બળ મળી શકે છે. વધુ નાગરિકોને સમાવી લેવા ટૅક્સ-નેટનું વિસ્તરણ કરવાથી રેવન્યુમાં વૃદ્ધિ થઈ શકશે. હાલ તો ખાનગી મૂડીખર્ચ (કૅપિટલ એક્સપેન્ડિચર)ની સ્થિતિ નબળી હોવાથી મૂડીખર્ચનો મોટો ભાર સરકાર પર આવ્યો છે. અપેક્ષિત અભાવ કે ઉણપના માહોલમાં ઊંચા મૂડીખર્ચનું લક્ષ્ય રાખવાનો નિર્ણય ખાનગી રોકાણ માટે ઉદ્દીપકની ભૂમિકા ભજવી શકે અને આર્થિક વિકાસને ઝડપ આપી શકે છે. 

ફ્યુચર ટેક્નૉલૉજીઝને સપોર્ટ કરો

મારા અભિપ્રાય મુજબ આ વખતના બજેટે ભાવિ ટેક્નૉલૉજીઝમાં રોકાણ કરવાની બાબતને  અને ભારતીય સાહસિકોને સપોર્ટ કરવાની બાબતને ખાસ અગ્રતા આપવી જોઈએ, હાલમાં આર્ટિફિશ્યલ ઇન્ટેલિજન્સ (AI) કાર્યક્રમો અને એના ફાઉન્ડેશન્સ મોટે ભાગે વિદેશી માલિકોની કંપનીઓ દ્વારા થઈ રહ્યાં છે. ભારત AIની ક્રાન્તિમાં પાછળ ન રહી જાય એની ખાતરી માટે આ ટેક્નૉલૉજીઝમાં ઇન્વેસ્ટમેન્ટ કરવું જોઈએ. પોતાનું ટેક્નૉલૉજિકલ ઇન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર હશે તો ભારત AI ઉદ્યોગના ઍડ્વાન્સમેન્ટ  તેમ જ આર્થિક લાભોનો ફાયદો ઉઠાવી શકશે.

રાજકોષીય વ્યવહારદક્ષતા જાળવવી, શહેરી ગ્રાહક વપરાશને વેગ આપવો અને ડિસઇન્વેસ્ટમેન્ટ ટાર્ગેટને હાંસલ કરવાનાં કાર્ય બહુ કૉમ્પ્લેક્સ હોય છે. આ દિશામાં કે આ મામલાઓમાં નાણાપ્રધાન તરફથી ઇનોવેટિવ ઉપાય થવા જરૂરી છે. ડિસઇન્વેસ્ટમેન્ટ માર્ગે સર્જાયેલી રકમ એની સંભાવનાથી નીચી રહી છે, પરંતુ આ વર્ષે મુખ્ય ન ગણાય એવાં જાહેર સાહસોના વ્યૂહાત્મક ડિસઇન્વેસ્ટમેન્ટથી બહેતર પરિણામ મેળવી શકાય છે.

એક્ઝિટ-ટૅક્સ લાગુ કરવાનું વિચારો

સમાંતર અર્થતંત્રની અંદર અઢળક પ્રમાણમાં ભારતીય બચતો બિનહિસાબી સોના સ્વરૂપે સેફ ડિપોઝિટ લૉકર્સમાં સચવાયેલી છે. આ બચતોને સર્જનાત્મક માર્ગે વાળવામાં આવે તો એ ઇન્વેસ્ટમેન્ટ આર્થિક ગ્રોથને ડ્રાઇવ કરી શકે છે. એક્ઝિટ ટૅક્સ દાખલ કરવાનું વિચારી શકાય છે. ઘણા ભારતીયો તેમની રેસિડન્સી બદલીને વિદેશો તરફ જઈ રહ્યા છે ત્યારે અમેરિકાએ સમાન એક્ઝિટ-ટૅક્સ લાગુ કરીને જેઓ પોતાની નાગરિકતા અથવા નિવાસીનો દરજજો સુપરત કરી અન્ય દેશોમાં જઈ રહ્યા છે તેમની પાસેથી નોંધપાત્ર વધારાની રેવન્યુ મેળવી શકાય છે.

આમ વ્યૂહાત્મક ડિસઇન્વેસ્ટમેન્ટ, એક્ઝિટ-ટૅક્સ, બિનહિસાબી ગોલ્ડના મૉનેટાઇઝેશન મારફત નાણાપ્રધાન રેવન્યુ વધારી શકે છે, અર્બન કન્ઝમ્પ્શનને ટેકો આપી શકે છે અને ફિસ્કલ પ્રુડન્સ જાળવી શકે છે. આ બજેટ-૨૦૨૫ પાસે આવા પડકારોને પહોંચી વળવાની અને સાતત્યપૂર્ણ આર્થિક વિકાસના પાયાને મજબૂત બનાવવાની તક છે.

રાહતો-પ્રોત્સાહનોની અપેક્ષાની ઝલક

દેશમાં હેલ્થ અને એજ્યુકેશન સેક્ટરના વર્તમાન અને ભાવિ સંજોગોને ધ્યાનમાં રાખતાં આ બન્ને સેક્ટરને બજેટમાં રાહત-પ્રોત્સાહન આપવાં જરૂરી. ગ્રાહક-વપરાશ વધે અને ઇકૉનૉમિક સાઇકલ તેજ બને એ માટે લોકોના હાથમાં નાણાછૂટ રહે એવાં પગલાં જોઈશે. આવકવેરામાં ચોક્કસ રાહતો અને કરવેરાનું સરળીકરણ આવશ્યક નિકાસને વેગ આપવાનાં કદમ અતિ જરૂરી. ઈઝ ઑફ ડૂઇંગ બિઝનેસ હજી ઘણે અંશે જરૂરી છે જે વિદેશી રોકાણને આકર્ષી શકે. કૃષિ અને ગ્રામ્ય વિકાસનાં નક્કર પગલાં જોઈશે. ભારતને મૅન્યુફૅક્ચરિંગ હબ બનાવવાની દિશામાં આગળ વધવું પડશે.