મેરી ગાડી, મેરા બંગલા, મેરા પૈસા સબ તેરો સાંવલિયા સેઠ; મ્હેરો તો કુછ ભી નહીં

આગળ કહ્યું એમ આજુબાજુના વિસ્તારમાં વ્યાપક પ્રમાણમાં અફીણની ખેતી થવાથી ભક્તો આ ભગવાનને કિલોના કિલો ડાયરેક્ટ અફીણ પણ ચઢાવી જાય છે.

સાંવલિયા સેઠ મંદિર

છેલ્લા બે મહિનામાં રાજસ્થાનના સાંવલિયા સેઠને ચઢાવામાં આવેલી દાનની રકમ ૫૧ કરોડ રૂપિયાને પાર થઈ ગઈ છે. બે મહિનામાં આવેલા ચઢાવાએ આ મંદિરના અત્યાર સુધીના બધા રેકૉર્ડ તોડી નાખ્યા છે. રૂપિયા ઉપરાંત સેઠને ભક્તોએ મોટા પ્રમાણમાં વિધવિધ સ્વરૂપે સોના-ચાંદી પણ ચઢાવ્યાં છે

દર મહિનાની વદ ચૌદસે સાંવલિયાનો ભંડાર ખોલવામાં આવે છે અને ભેટની ગણતરી થાય છે. આ આંકડો પણ કરોડોમાં જ હોય છે. ગયા મહિને કાળી ચૌદસ હોવાથી આ વખતે બે મહિને દાનપેટી ખોલાઈ છે. સંચાલકોનું માનવું છે કે બે મહિના ઉપરાંત દિવાળીનું પર્વ હોવાથી દાનની રકમમાં અભૂતપૂર્વ વધારો થયો છે.

રોકડ રકમ તો ખરી જ, શ્રી સાંવલિયા સેઠને ભક્તો ભરપૂર માત્રામાં સોનું-ચાંદી પણ ચઢાવે છે. એમાં ચાંદીની ગાડીઓ, સ્કૂટર, ઘરેણાં, છત્રો તો સામાન્ય વાત છે. તાજેતરમાં એક ભક્તે સેઠને રજતમય પેટ્રોલ-પમ્પ ચઢાવ્યો હતો તો રીસન્ટ્લી એક શ્રદ્ધાળુએ ચાંદીની બંદૂક ભેટ કરી છે. સોનાની લગડીઓ, આભૂષણો, વસ્ત્રો તો ખરાં જ; ગયા મહિને સાંવલિયાના ભક્તે ૨૫૦ ગ્રામ શુદ્ધ સોનાના તોરણનો ચઢાવો કર્યો હતો.

મનમોહક મરુભૂમિ તથા મેસ્મેરાઇઝિંગ મહેલો અને કિલ્લાઓ સાથે રાજસ્થાન અનેક દિવ્ય મંદિરોની પણ ભૂમિ છે. રાણકપુર, દેલવાડાનાં જૈન દેરાસરો, બિકાનેરનું કરણીમાતા મંદિર, પુષ્કરનું બ્રહ્માજીનું દેવળ તથા સાલાસર બાલાજી મંદિર, ઝુંઝુનૂં ખાતે આવેલું મા રાણીસતી મંદિર, નાથદ્વારાનું શ્રીનાથજી મંદિર આ રાજ્યની શાન સમાન છે. એમાંય છેલ્લા થોડા દશકાઓમાં વધુ પ્રસિદ્ધ થયેલા સીકરના ખાટુ શ્યામજી અને ચિતોડગઢના સાંવરિયા સેઠે તો યુવાન ભાવિકોને જબરદસ્ત ઘેલું લગાડ્યું છે. આ બેઉ મંદિરો લાખો શ્રદ્ધાળુઓને આકર્ષિત કરે છે અને એનું ધાર્મિક મહત્ત્વ પણ અદકેરું છે. ભક્તોને સાંવલિયા સેઠ સાથે એવો લગાવ છે કે તેઓ સેઠને દિલ ખોલીને પોતાની સંપત્તિ અર્પણ કરે છે.
આજે આપણે લાખો ભાવિકોના બિઝનેસ-પાર્ટનર શ્રી સાંવલિયા સેઠના મંદિરનું તીર્થાટન કરીએ, કારણ કે છેલ્લા બે માસમાં અધધધ કહેવાય એવડી મોટી નગદને ચઢાવા તરીકે મેળવીને સાંવલિયા સેઠ દેશ-વિદેશના મીડિયાની સુરખીઓમાં આવી ગયા છે. કૅશ અને ઑનલાઇન ટ્રાન્ઝેક્શન મળીને કુલ ૫૧, ૨૭,૩૦,૧૧૨ રૂપિયા, ૨૦૦ કિલો ચાંદીની ચીજો અને લગભગ એક કિલો સોનું દાનમાં મળ્યું હતું. 

આપણે ગુજરાતીમાં જેને શામળો કહીએ તેને હિન્દીમાં સાંવલા કહેવાય છે. એ રીતે વર્ણ પરથી નામ મેળવનાર અહીંના સાંવલિયા સેઠની પ્રતિમા કોણે નિર્માણ કરાવી? ક્યાં? ક્યારે? એની કોઈ નોંધ નથી, પરંતુ એક ગ્રામવાસીને એક જગ્યાએથી ૪ કૃષ્ણ-પ્રતિમાઓ ક્યાંથી પ્રાપ્ત થઈ એની કથાઓ રોચક છે. એક કથા કહે છે કે મીરાંબાઈ સાંવલિયા સેઠની પૂજા કરતાં. રાજમહેલને ત્યાગીને તેઓ સાધુ-સંતોની સાથે ભ્રમણ કરતાં હતાં અને પોતાના ભગવાનને પોતાની સાથે જ રાખતાં. તેમની સાથે ફરતા દયારામ નામના સંત પાસે પણ કૃષ્ણની મૂર્તિઓ હતી. મોગલકાળમાં ઓરંગઝેબની સેના ઉત્તર ભારતનાં મંદિરોની તોડફોડ કરીને મેવાડ પહોંચી ત્યારે સેનાને આ શ્યામલ મૂર્તિઓ વિશે જાણ થઈ અને તે એની ખોજમાં નીકળી પડી. આ સમાચાર દયારામ સંતને મળ્યા ત્યારે તેમણે ઠાવકાઈ વાપરી. પ્રતિમાઓને બાંગુડ-ભાદસોડા (હાલનાં મેવાડી ગામો)ના એક વટવૃક્ષની પોચી જમીનમાં ખાડો ખોદીને ડાટી દીધી. આ ગાળો હતો પંદરમી સદીનો. એ પછી તો લાંબો અરસો વીતી ગયો. છેક ઈ.સ. ૧૮૪૦માં મંડફિયા ગામના રહેવાસી ભોલારામ ગુર્જર નામના ભરવાડને સપનું આવ્યું કે આ જગ્યાએ ભગવાનની મૂર્તિ દટાયેલી છે. અન્ય મત પ્રમાણે ભોલારામે ઘેટાં-બકરાં અને ગાયોને ચરાવતાં-ચરાવતાં બાવળના એક ઝાડ નીચેની જમીનમાં અડધી બહાર નીકળેલી મૂર્તિઓ જોઈ હતી. જોકે પ્રાગટ્ય મંદિરના સંચાલકોનું કહેવું છે કે ૧૮૪૦ની સાલમાં ઉદયપુર-ચિત્તોડગઢનો માર્ગ બનાવતાં ભાદસોડા નજીકનું વડ વૃક્ષ વચ્ચે આવતું હતું એટલે એને કાપતાં એના મૂળ હેઠેથી આ મૂર્તિઓ જડી આવી છે. હવે કઈ કહાની કેટલી સાચી એ તો કહેનાર કોઈ નથી, પરંતુ લાખો આસ્થાળુઓને સાંવલિયા પ્રત્યે અસીમ આસ્થા છે એ વાત ૧૦૦ ટકા સાચી છે.

દાનપાત્રમાં આવેલી રકમની ગણતરી કરી રહેલા મંદિરના સેવકો.

તાજા સમાચાર : સાંવલિયા સેઠનો ભંડાર પર નેતાઓ ડોળો ન નાખે

૨૦ નવેમ્બરે મંડફિયા સિવિલ કોર્ટે અહમ્ ચુકાદો આપ્યો છે કે સાંવલિયા સેઠના ભંડારમાં આવેલી રકમ કોઈ બહારની કે રાજનૈતિક સંસ્થાને આપવામાં નહીં આવે. અહીંની દાનરાશિ ફક્ત સ્થાનિકોના ઉત્કર્ષ અર્થે જ વપરાશે. 
ઘણા વખતથી મંદિરમાં આવેલી દાનરાશિ પર અનેક રાજનૈતિક પાર્ટીઓ, નેતાઓ અને સંસ્થાઓની નજર હતી. મામલો ૨૦૧૮માં કોર્ટમાં આવ્યો જ્યારે મંદિરના CEO અને મંત્રીમંડળે માતૃકુંડિયા નામના તીર્થના વિકાસ માટે ૧૮ કરોડ રૂપિયા આપવાની ઘોષણા કરી હતી. એ વખતે સ્થાનિક લોકોએ એનો વિરોધ કરતાં જનહિતની અરજી દાખલ કરી હતી. યાચિકાકર્તાઓને ચિંતા હતી કે આ રકમ બિનધાર્મિક કાર્યો માટે વપરાઈ શકે છે.

વેલ, એ પછી એ ચરવાહાએ ગ્રામ્યજનોને સપનાની વાત કરી અને ત્યાં જમીન ખોદતાં એકસાથે ૪ મૂર્તિ નીકળી. મૂર્તિઓ સુંદર હતી, પ્રભાવશાળી હતી; પણ આ ગામ નાનું હતું. વળી ખેડુઓનું. આ ૪ મૂર્તિઓ ક્યાં રાખવી, કોણ પૂજા કરશે, ભોગનો પ્રબંધ કઈ રીતે કરવો એ પણ પ્રશ્નો હતા. આથી ગ્રામ્યજનોએ સર્વસંમતિથી નિર્ણય લીધો કે એ ચારમાંથી સૌથી મોટી મૂર્તિને ભાદસોડા ગામે લઈ જવી. ભાદસોડામાં પ્રસિદ્ધ સંત પુરાજી ભગત રહે છે જેઓ મોટી મૂર્તિની પૂજા-સેવા કરશે. ભગતે સાંવલિયાની દિલોજાનથી સેવા તો કરી, સાથે પોતાના નિર્દેશનમાં ઉદયપુર-મેવાડના રાજપરિવાર દ્વારા સાંવલિયાજીનું મંદિર પણ બનાવડાવ્યું જે આજે પણ મોજૂદ છે અને સાંવલિયા સેઠના પ્રાચીન મંદિર નામે પ્રખ્યાત છે. ચારમાંની કદમાં બીજા નંબરની મૂર્તિને જ્યાંથી પ્રતિમાઓ નીકળી, બાંગુડ-ભાદસોડા ત્યાં સ્થાપિત કરાઈ જેને પણ સાંવલિયા સેઠનું મંદિર કહે છે. એની સાથે પ્રાગટ્યસ્થળ મંદિર પણ કહેવાય છે. ચારમાંથી એક પ્રતિમા ખાડામાંથી કાઢતાં ખંડિત થઈ ગઈ એટલે એને ફરી જમીનમાં જ પધરાવી દીધી અને સૌથી નાની મૂર્તિ ભોલારામ ગુર્જર પોતાના ગામ મંડફિયા લઈ ગયા, જે આજે મોટા-મોટા ચમત્કારો કરે છે.

મંદિરની ખાસિયતો

હવે વાત કરીએ મંદિરની તો એક સમયે ભોલારામના નાના ખોરડામાં ઊભા રહીને દર્શન આપતા સાંવલિયા સેઠ આજે ભવ્યાતિભવ્ય મંદિરમાં બિરાજે છે. ૨૦ એકરથીયે વધુ મોટા વિસ્તારમાં ફેલાયેલા મંદિર પરિસરના મધ્યમાં ત્રિસ્તરીય નક્કાશીદાર મંદિર ઊભું છે. ગુલાબી-સફેદ સંગેમરમરની ઉપર કરેલું કોતરકામ અર્વાચીન છે, પરંતુ બેમિસાલ છે. સેંકડો સ્તંભો, તોરણો, કમાનોયુક્ત આ મંદિરના વિશાળ ગર્ભગૃહમાં ૧૬ ઇંચના સાંવલિયા સેઠ બિરાજે છે. ચતુર્ભુજ સ્વરૂપે બિરાજતા નંદના લાલના બે હાથ વસ્ત્રોની અંદર રહે છે અને બે હાથમાં મુરલી પકડીને પોતાની સિગ્નેચર મુદ્રામાં બાંકે બિહારીજીરૂપે ખડા છે. આ દેવાલયનું બાંધકામ અક્ષરધામની તરજ પર થયું છે. આથી ગર્ભગૃહ તો ખાસ્સુ પહોળું છે જ, સાથે રંગમંડપ પણ અતિ વિશાળ છે જ્યાંથી એકસાથે સેંકડો ભક્તો દર્શન કરી શકે છે. મુખ્ય મંદિરમાં પ્રવેશવા ચારેય દિશામાં લાંબી પરસાળો બનાવાઈ છે જેમાં ભક્તો કતારબદ્ધ ચાલીને સેઠો કે સેઠ પાસે આવે છે. આ પરસાળોને જોડતી મોટી-મોટી ગ્રાસ લૉન છે જે આખા વાતાવરણને ઠંડું કરવા સાથે સુંદર બનાવે છે. આમ તો આ અર્વાચીન મંદિર છેલ્લા દશકામાં બન્યું છે અને હજી કામ ચાલે છે, પરંતુ ૧૯૬૧થી અહીં દેવઝુલની એકાદશી પર મેળાનું આયોજન થવા લાગ્યું હતું. છેક ત્યારથી દૂર-દૂરના પ્રદેશોમાંથી ભક્તોનું અહીં આવવાનું વધ્યું છે.

ભક્તો તેમની માનતા પૂરી થાય ત્યારે પેટ્રોલ પમ્પ, રથ, પ્લેન અને હેલિકૉપ્ટર એમ અલગ-અલગ શેપમાં ચાંદીની વસ્તુઓ સાંવલિયા સેઠ મંદિરમાં ચઢાવે છે.

કઈ રીતે બને છે શ્રી સાંવલિયા સેઠ બિઝનેસ-પાર્ટનર?

અમુક ભક્તો મનોમન પ્રભુને પાર્ટનર બનાવે છે તો ઘણા ભક્તો ચઢાવા સાથે ચિઠ્ઠી નાખીને ભગવાન સાથે ભાગીદારી કરે છે. એવા ઘણા ભાવિકો છે જેઓ બાકાયદા સ્ટૅમ્પ-પેપર પર સરકારી ચોપડે શ્રી સાંવલિયા સેઠને પોતાના વ્યાપારિક ભાગીદાર ઘોષિત કરે છે અને એ અર્થે સર્વે કાનૂની કાર્યવાહી કરે છે.

લાખો લોકોના બિઝનેસ-પાર્ટનર

આ બધું તો ઠીક પણ સાંવલિયા સેઠ બિઝનેસમેનના પાર્ટનર કઈ રીતે બન્યા? એની પાછળ કોઈ ઑફિશ્યલ નોંધ નથી, પણ સાંભળેલી કથા એવી છે કે મધ્ય પ્રદેશ, રાજસ્થાનની સીમા નજીક આવેલો આ ગ્રામ્યવિસ્તાર મૂળે ખેડૂતોનો. ગ્રામ્ય ખેડૂતો વર્ષોથી એક પરંપરા પાળતા કે પોતાનાં ખેતરોમાં ઊગેલા ધાન્યનો અમુક હિસ્સો દેવને ચઢાવવો. એ રીતે મંદિરને રોકડિયા પાકરૂપે તો ક્યારેક ધંધામાં થયેલા નફારૂપે રોકડ ચઢાવાતી. આ પ્રદેશમાં વિવિધ ધાન્યો સહિત અફીણની ખેતી પણ વ્યાપક પ્રમાણમાં થાય છે. એક વખત બન્યું એવું કે એક ખેડૂતે પોતાના ધંધામાં ભગવાનને ભાગીદાર બનાવ્યા અને કુલ આવકના અમુક ટકા ભાગ ચઢાવવાનું નક્કી કર્યું. એ વર્ષે તેની અફીણની ખેતી નિર્વિઘ્ને પૂરી થઈ અને ખાસ્સો વકરો થયો. આજુબાજુનાં ગામોમાં આ વાત ફેલાઈ ગઈ અને પછી તો મોટા ભાગના સ્થાનિક ખેડૂતોએ સાંવલિયાને પોતાના ધંધામાં ભાગીદાર બનાવ્યા. મંદિરની આવક વધતાં શ્રી સાંવલિયા સાવલિયાં સેઠ બની ગયા અને તેમની ખ્યાતિ સમસ્ત દેશમાં તેમ જ વિદેશમાં વધતી ચાલી. આજે અહીંના દાન-ભંડારમાંથી રૂપિયા જ નહીં; ડૉલર, પાઉન્ડ, દિરહામ, રિયાલ, દિનાર, યુરો વગેરે ચલણ પણ લાખોની રકમનું નીકળે છે. ફક્ત ધંધાદારી જ નહીં, નોકરિયાત વર્ગ પણ પોતાની આવકનો અમુક હિસ્સો અહીં ચઢાવે છે. ભક્તોની માન્યતા છે કે સાંવલિયા સેઠ એકનું અનેકગણું કરીને ભક્તોને પાછું આપે છે. 

વ્યવસ્થાઓ કેવી?

સાંવલિયા સેઠનું મોહક મુખ, તેજસ્વી નેત્રો અને અદભુત શણગાર ભક્તોને મંત્રમુગ્ધ કરી દે છે. આ ઉપરાંત મંદિરની બધી જ વ્યવસ્થાઓથી ભાવિકગણ ખુશ થઈ જાય છે. ખાસ તો અહીંની ચોખ્ખાઈ આંખે ઊડીને વળગે એવી છે. ભીડ હોવા છતાં એનું મૅનેજમેન્ટ, પીવાના પાણી, સૅનિટેશન, પ્રસાદ, પાર્કિગ સુધ્ધાંની વ્યવસ્થા મૉડર્ન અને સરસ છે. જન્માષ્ટમી, એકાદશી, પૂર્ણિમા, અમાવસ્યા તેમ જ વિશેષ મેળાઓ દરમ્યાન લાખો શ્રદ્ધાળુઓ અહીં આવે છે ત્યારે સેવક મંડળ અને પ્રશાસન બહુ કુશળતાથી ભીડનું મૅનેજમેન્ટ કરે છે. સવારના પાંચ વાગ્યાથી મધ્યાહને ૧૨ અને બપોરના બેથી રાત્રે સાડાનવ (વિશેષ દિવસોએ રાત્રે ૧૧) વાગ્યા સુધી સેઠજીનાં દર્શન કરી શકાય છે. એમાંય રાત પડતાં મંદિર રંગબેરંગી રોશનીથી ઝગમગી ઊઠે છે જે ગ્રામ્યજનોને રાજી-રાજી કરી દે છે. મંદિર-પરિસર ઉપરાંત પાર્કિગ-લૉટમાં હજી કામ ચાલુ છે એટલે થોડીક અવ્યવસ્થા સર્જાય છે. પાર્કિગ-લૉટથી મંદિર સુધી ચાલીને જવા સિવાય અન્ય વિકલ્પ નથી એટલે ઘરડા, બીમાર, અશક્ત લોકો માટે થોડી તકલીફ છે, પરંતુ કામ પૂરું થતાં એ સમસ્યાનું પણ નિવારણ થઈ જશે.

પૉઇન્ટ્સ ટુ બી નોટેડ

 સાંવલિયા સેઠની સવારની અને સાંજની આરતી સોલ-ટચિંગ છે. એ વખતે આખા વાતાવરણમાં દિવ્ય ઊર્જા ફેલાઈ જાય છે. 
 મંદિર-પરિસરની બહાર પ્રસાદ, ફૂલ, પૂજાપો વગેરે વેચતી દુકાનો છે અને નોંધનીય વાત એ છે કે ત્યાં દરેક પૂજા-સામગ્રી રીઝનેબલ રેટ્સમાં મળી જાય છે.
 સાંવલિયા સેઠના પ્રાચીન મંદિરનો બહુ વિકાસ નથી થયો, પરંતુ પ્રાગટ્ય મંદિર ભાદસોડાનું વિસ્તરણ પણ ચાલુ છે. ૩૦૦૦ ફુટના કાચના મંદિરમાં શામળો સાંવલિયો સોહે છે અને મંદિરની બહાર જ આ પ્રતિમાઓ નીકળી હતી એ સ્થાન છે જેના પર અત્યારે દેરી બંધાઈ છે. 
 મુખ્ય મંદિરમાં કોઈ દર્શન-બુકિંગ, પૂજા-બુકિંગ કે પૂજારીઓ, દલાલોનો ત્રાસ નથી. સેઠો કે સેઠના દરબારમાં મોટા બિઝનેસમેનથી લઈને સામાન્ય મજૂર સર્વે સરખા છે. દરેક વ્યક્તિ એક જગ્યાએથી પ્રભુનાં દર્શન કરે છે. અતિશય ભીડના સમયમાં પણ આવી યોગ્ય વ્યવસ્થાને કારણે ૧૦થી ૨૦ મિનિટમાં સાંવલિયાનાં દર્શન થઈ જાય છે.
 એક બાજુ ખુલ્લી લૉન અને બીજી બાજુ મંદિરનું કાર્યાલય, મંદિરના વિવિધ ડિપાર્ટમેન્ટોની ઑફિસ, સ્ટોરરૂમ ધરાવતી લાંબી-પહોળી પરસાળોની દીવાલ પર અનેક નામી-અનામી ચિત્રકારોએ બનાવેલાં મુરલી મનોહરનાં વિવિધ રૂપોમાં અદભુત પેઇન્ટિંગ્સ લગાવેલાં છે. વળી રેગ્યુલરલી એ બદલાય પણ છે. કલાપ્રેમી શ્રદ્ધાળુઓ તો આ ચિત્રોની મુગ્ધતામાં ખોવાઈ જાય છે અને અન્ય ભક્તો સાંવરિયાના દીદાર પહેલાંથી કૃષ્ણમય બની જાય છે.
 મંદિરના શિખર પરના કળશને સુવર્ણથી મઢ્યા બાદ હાલમાં સંપૂર્ણ શિખરને સોનાથી મઢવાનું કામ ચાલુ છે. મંદિરને લાવણ્યમય બનાવવા સાથે મંદિર ટ્રસ્ટ આજુબાજુના વિસ્તારોના વિકાસ ઉપરાંત સ્થાનિકો માટે એજ્યુકેશન અને આરોગ્યની વ્યવસ્થા કરી રહ્યું છે.

કેવી રીતે જવાય?

મંડફિયા ચિત્તોડગઢ જિલ્લામાં આવેલું છે અને રાજસ્થાનનું ચિત્તોડગઢ એટલે જ્યાંના ગઢની એક-એક કાંકરી રાણી પદમાવતી અને હજારો સ્ત્રીઓના સતીત્વનું સાક્ષી છે એવી શૌર્યનગરી પહોંચવા મુંબઈથી ડાયરેક્ટ ટ્રેન છે અને ચિત્તોડગઢથી સાંવલિયા સેઠનું મંદિર ફક્ત ૩૩ કિલોમીટર છે જ્યાં સરકારી બસો તેમ જ પ્રાઇવેટ ટૅક્સી દ્વારા જઈ શકાય છે. હવાઈમાર્ગે આવનારા ભક્તો માટે ઉદયપુર હવાઈ અડ્ડા નજીકનું ઍરપોર્ટ છે અને ત્યાંથી સાંવલિયા સેઠ મંદિર ફક્ત ૫૯ કિલોમીટર. દૂર છે. રહેવા માટે મંદિર મૅનેજમેન્ટની સુઘડ અને સગવડદાયક ધર્મશાળા છે. અન્યથા ચિત્તોડગઢ અને ઉદયપુરની મહેમાનગતિથી તો ટૂરિસ્ટો વાકેફ છે જ. મંદિર તરફથી ફ્રી અન્નક્ષેત્ર પણ ચાલે છે અને મંદિર પરિસરની બહાર ચા-પાણીથી લઈને ભોજન પીરસતી અનેક રેસ્ટોરાંઓ પણ છે, જ્યાં આખો દિવસ ખાણી-પીણી મળી રહે છે.