ઇરાન-ઇઝરાયલ: ચાબહાર પોર્ટમાં ભારતના 550 મિલિયન ડૉલર દાવ પર, INSTC પણ સંકટમાં

ભારત, ઈરાન અને ઇઝરાયલ વચ્ચે યુદ્ધને કારણે ચાબહાર પોર્ટ અને આઈએનએસટીસી પર ધ્યાન રાખી રહ્યું છે. તેને ડર છે સંઘર્ષની અસર આ પ્રૉડેક્ટ્સ પર પડી શકે છે. તેણે પોર્ટમાં ભારે ઈન્વેસ્ટમેન્ટ કર્યું છે.

પ્રતીકાત્મક તસવીર

ઈરાન અને ઈઝરાયલ વચ્ચેના યુદ્ધને કારણે, ભારત ચાબહાર પોર્ટ અને ઈન્ટરનેશનલ નોર્થ-સાઉથ ટ્રાન્સપોર્ટ કોરિડોર (INSTC) પર નજીકથી નજર રાખી રહ્યું છે. ભારતને ડર છે કે આ સંઘર્ષની આ બંને મહત્વપૂર્ણ પ્રોજેક્ટ્સ પર ખરાબ અસર પડી શકે છે. ભારત આ પ્રોજેક્ટ્સને અફઘાનિસ્તાન, મધ્ય એશિયા અને રશિયા માટેનું પ્રવેશદ્વાર માને છે. ભારતે ચાબહાર પોર્ટમાં પણ ભારે રોકાણ કર્યું છે. ભારત એ સુનિશ્ચિત કરવાનો પ્રયાસ કરી રહ્યું છે કે ઈરાન-ઈઝરાયલ સંઘર્ષની ચાબહાર પોર્ટ અને INSTC પર કોઈ પ્રતિકૂળ અસર ન પડે. ભારત આ બંને પ્રોજેક્ટ્સને ઈરાનમાં કનેક્ટિવિટી માટે મહત્વપૂર્ણ માને છે. આના દ્વારા, તે અફઘાનિસ્તાન, મધ્ય એશિયા અને રશિયા સુધી પહોંચને વધુ સરળ બનાવવા માંગે છે. ભારતની જેમ, આપણો પાડોશી અફઘાનિસ્તાન પણ ચિંતિત છે.

ચાબહાર પોર્ટ અને INSTC પર ભારતની નજર
હાલમાં, ભારત માટે રાહતની વાત એ છે કે ઈઝરાયલે હજુ સુધી ઈરાનમાં કોઈ બંદરને નિશાન બનાવ્યું નથી. પરંતુ, ET ના અહેવાલ મુજબ, કેટલાક અહેવાલોમાં ખુલાસો થયો છે કે તેણે ચોક્કસપણે ઈરાનના કેટલાક દરિયાકાંઠાને નિશાન બનાવ્યા છે. ચાબહાર પોર્ટનું સંચાલન કરવા માટે ભારતે ગયા વર્ષે ઈરાન સાથે 10 વર્ષના કરાર પર હસ્તાક્ષર કર્યા છે. આ કરાર હેઠળ, ભારતીય કંપની ઇન્ડિયા પોર્ટ્સ ગ્લોબલ લિમિટેડ (IPGL) ચાબહાર બંદરનું સંચાલન કરી રહી છે. IPGL એ જવાહરલાલ નહેરુ પોર્ટ ટ્રસ્ટ અને કંડલા પોર્ટ ટ્રસ્ટનું સંયુક્ત સાહસ છે. આ કંપની ઈરાનની કંપની અરિયા બનાદર સાથે સહયોગમાં કામ કરી રહી છે.

ચાબહાર બંદરમાં ભારતના 550 મિલિયન ડોલર દાવ પર
ભારતે ઈરાનના ચાબહાર બંદરમાં ડૉલર85 મિલિયનનું રોકાણ કર્યું છે. આ રોકાણ બંદરની પ્રગતિ માટે કરવામાં આવ્યું છે. આ ઉપરાંત, ભારતે એક્ઝિમ બેંક દ્વારા ડૉલર150 મિલિયનની લાઇન ઓફ ક્રેડિટ પણ આપી છે. એટલું જ નહીં, ચાબહાર-ઝાહેદાન રેલ્વે માટે ડૉલર400 મિલિયનની અલગ લાઇન ઓફ ક્રેડિટ આપવામાં આવી છે. આ રીતે, ભારતે ચાબહાર બંદર પ્રોજેક્ટમાં ડૉલર550 મિલિયનનું રોકાણ કર્યું છે. મે 2024 માં જ, ભારતે ચાબહારના શાહિદ બેહેશ્તી ટર્મિનલને 10 વર્ષ માટે ચલાવવાનો કોન્ટ્રાક્ટ લીધો હતો. આ પ્રોજેક્ટ ભારત માટે ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે, પરંતુ ઈરાન અને ઈઝરાયલ વચ્ચેના સંઘર્ષને કારણે, આવતીકાલ વિશે કહેવું મુશ્કેલ છે.

પાકિસ્તાન અફઘાનિસ્તાનની મજબૂરીનો લાભ લેશે
માત્ર ભારત જ નહીં, અફઘાનિસ્તાનની તાલિબાન સરકાર પણ ચાબહાર બંદરની સુરક્ષા અંગે ચિંતિત છે. વાસ્તવમાં, હાલમાં અફઘાનિસ્તાન સંપૂર્ણપણે પાકિસ્તાનના કરાચી બંદર પર નિર્ભર છે અને હવે તે કોઈપણ રીતે પાકિસ્તાનના બંદરથી છૂટકારો મેળવવા માંગે છે. તેથી, તાલિબાન સરકાર પણ INSTC માં જોડાવાની શક્યતા શોધી રહી છે. કેટલાક મધ્ય એશિયાઈ દેશોએ પણ આ પ્રોજેક્ટમાં રસ દાખવ્યો છે. જો ઈરાન-ઈઝરાયલ સંઘર્ષમાં આ પ્રોજેક્ટ્સને કોઈપણ રીતે નુકસાન થાય છે, તો પાકિસ્તાન ભવિષ્યમાં પણ અફઘાનિસ્તાનની મજબૂરીનો લાભ લઈ શકે છે.

ભારત અને ઈરાન વચ્ચે આ પ્રોજેક્ટ્સ અંગે સતત વાતચીત થઈ રહી છે. તેઓ ચાબહાર પ્રોજેક્ટને આગળ વધારવા માંગે છે. જાન્યુઆરી 2025માં, રાષ્ટ્રીય સુરક્ષા સલાહકારો અને અધિકારીઓએ 19મી વિદેશ કાર્યાલય પરામર્શમાં ચાબહાર અને INSTC પર સહયોગ વધારવા પર ભાર મૂક્યો હતો. પરંતુ, જે રીતે ઈરાન-ઈઝરાયલ યુદ્ધમાં અમેરિકાના પ્રવેશનો ખતરો વધ્યો છે, તે રીતે ચાબહાર બંદરનું કામ અટકી પડવાનું જોખમ વધ્યું છે. પશ્ચિમી દેશોના ઈરાન પરના પ્રતિબંધો ગમે તે રીતે મોટી સમસ્યા રહ્યા છે.

ઈરાન-ઈઝરાયલ યુદ્ધમાં ભારત માટે કેટલાક મહત્વપૂર્ણ મુદ્દા:-
ભારતે ચાબહાર બંદરના શાહિદ બેહેશ્તી ટર્મિનલને 10 વર્ષ માટે ચલાવવાનો કોન્ટ્રાક્ટ લીધો છે.
ભારતે બંદર વિકસાવવા માટે ડૉલર85 મિલિયનનું રોકાણ કર્યું છે.
એક્ઝિમ બેંકે ડૉલર150 મિલિયનની લાઇન ઓફ ક્રેડિટ આપી છે.
ચાબહાર-ઝાહેદાન રેલ્વે માટે ડૉલર400 મિલિયનની અલગ લાઇન ઑફ ક્રેડિટ આપવામાં આવી છે.
અદાણી ગ્રુપ અને એસ્સાર જેવી ખાનગી કંપનીઓ પણ ચાબહાર બંદરમાં રસ દાખવી રહી છે.