14 June, 2025 07:08 AM IST | Ahmedabad | Gujarati Mid-day Online Correspondent
ફાઈલ તસવીર
Ahmedabad Plane Crash: અમદાવાદ ઍર ઇન્ડિયા અકસ્માતમાં વિમાન ટેકઑફના તરત બાદ ક્રૅશ થઈ ગયું. આ અકસ્માત પર કમર્શિયલ પાઇલટ સ્ટીવે ત્રણ સંભવિત કારણો જણાવ્યા છે. આમાં એક માનવીય ભૂલ પણ સામેલ છે.
અમદાવાદ ઍરપૉર્ટ પરથી ટેક ઑફ કરતાં જ ઍર ઇન્ડિયાનું એક બોઇંગ 787 વિમાન ક્રૅશ થઈ ગયું. ટેકઑફની થોડીક જ સેકેન્ડ્સમાં વિમાન મેડિકલ કૉલેજના હૉસ્ટેલ સાથે અથડાયું અને આગનો ગોળો બની ગયું. આ અકસ્માતે આખા દેશને હચમચાવી મૂક્યો છે. હવે આ મામલે વિશ્વભરના એવિએશન એક્સપર્ટ્સ પોત-પોતાનો મત રજૂ કરી રહ્યા છે. તેમનામાંના એક છે કૅપ્ટન સ્ટીવ, જે પોતે એક અનુભવી પાઇલટ છે અને બોઇંગ 777 જેવા મોટા વિમાન ઉડાડે છે. તેમણે આ અકસ્માત માટે ત્રણ સંભવિત કારણો આપ્યા છે. ચાલો સમજીએ કે તેમના મતે, એવું શું થયું હશે કે આટલી આધુનિક ટેકનોલૉજીથી બનેલું વિમાન પણ હવામાં રહી શક્યું નહીં.
પહેલી શક્યતા: બંને એન્જિનની નિષ્ફળતા
કેપ્ટન સ્ટીવના મતે, આ અકસ્માત "લિફ્ટ લૉસ" એટલે કે વિમાનની પાંખોમાંથી પૂરતી હવા ન મળવાને કારણે થયો હશે. આનો અર્થ એ છે કે વિમાનમાં તેને ઉપર રાખવા માટે પૂરતું બળ નહોતું. આ પાછળનું પહેલું કારણ માનવામાં આવે છે - બંને એન્જિનની એકસાથે નિષ્ફળતા.
જો આવું થયું હોત, તો કાં તો વિમાન મોટા પક્ષીઓના ટોળા સાથે અથડાયું હોત જેના કારણે બંને એન્જિનને નુકસાન થયું હોત, અથવા તેમાં મૂકવામાં આવેલા બળતણમાં કંઈક ખોટું થયું હોત. પરંતુ કેપ્ટનને આ સિદ્ધાંત નબળો લાગે છે કારણ કે ન તો તેને કોઈ પક્ષીની ઝલક મળી હોત કે ન તો તેણે કોઈ એન્જિનમાંથી આગ, ધુમાડો કે કોઈ અસામાન્ય અવાજ આવતો જોયો હોત.
બીજી શક્યતા: પાઇલટ ટેક-ઑફ કરતાં પહેલા ફ્લૅપ્સ ખોલવાનું ભૂલી ગયા હોય
વિમાન ઉડાન ભરે તે પહેલાં કેટલીક ખાસ તકનીકી સેટિંગ્સ જરૂરી છે - તેમાંથી એક "ફ્લેપ્સ" નીચે કરવાની હોય છે. ફ્લૅપ્સ એ વિમાનની પાંખોના તે ભાગો છે જે ટેકઑફ દરમિયાન લિફ્ટ વધારે છે જેથી વિમાન આરામથી ઉડી શકે. કેપ્ટનના મતે, જો પાઇલટ ફ્લૅપ્સ લગાવવાનું ભૂલી જાય, તો વિમાન ચોક્કસપણે ટેકઑફ કરશે, પરંતુ હવામાં રહી શકશે નહીં. પરંતુ આ સિદ્ધાંતમાં પણ એક મોટી સમસ્યા છે - 787 જેવા આધુનિક વિમાનમાં, જો ફ્લૅપ્સ સેટ ન હોય, તો કોકપીટમાં જોરથી એલાર્મ વાગવા માંડે છે અને સ્ક્રીન પર ચેતવણીઓ પણ દેખાય છે.
તેથી ફ્લૅપ્સ વિના ટેકઑફ કરવું લગભગ અશક્ય લાગે છે, કારણ કે પાઇલટને ડિજિટલ ચેકલિસ્ટ પર બે વાર ચેતવણી મળે છે. આવી સ્થિતિમાં, આ સિદ્ધાંત પણ થોડો નબળો લાગે છે, પરંતુ કેપ્ટન તેને સંપૂર્ણપણે નકારતા નથી.
ત્રીજી શક્યતા: ભૂલથી ગિયરને બદલે ફ્લૅપ્સ ઉભા કરવામાં આવ્યા હોય
હવે ચાલો એ સિદ્ધાંત પર આવીએ જે કેપ્ટન સ્ટીવને સૌથી સચોટ લાગે છે - આકસ્મિક રીતે ખોટો લીવર ખેંચીને. વિમાન ઉડાન ભરતાની સાથે જ એક પ્રક્રિયા થાય છે - કૉ-પાઇલટ કહે છે કે "પોઝિટિવ રેટ", એટલે કે, વિમાન હવામાં ઉછળ્યું છે. આ પછી, મુખ્ય પાઇલટ "ગિયર અપ" કહે છે, એટલે કે, લૅન્ડિંગ ગિયરને અંદર ખેંચો. શક્ય છે કે કૉ-પાઇલટે ભૂલથી ગિયરને બદલે ફ્લૅપ્સનું હેન્ડલ ખેંચી લીધું હોય. આનો અર્થ એ થયો કે પ્લેનના જે ભાગો તેને હવામાં રાખે છે તે દૂર કરવામાં આવ્યા હોય. હવે લેન્ડિંગ ગિયર હજુ પણ પ્લેનની નીચે બહાર હતું, જે હવામાં ઘણો પ્રતિકાર બનાવે છે, અને ફ્લૅપ્સ પણ ઉપરથી બંધ હતા. આવી સ્થિતિમાં, હવામાં રહેવું અશક્ય બની જાય છે.
આ જ કારણ હોઈ શકે છે કે થોડીક સેકન્ડ પછી પ્લેન અચાનક તેની ઊંચાઈ ગુમાવવા લાગ્યું. પાઇલટે કદાચ એન્જિનને સંપૂર્ણ શક્તિથી ચલાવ્યું હતું, પરંતુ ત્યાં સુધીમાં ઘણું મોડું થઈ ગયું હતું. પ્લેન જમીનથી માત્ર થોડાક સો ફૂટની ઊંચાઈ મેળવી શક્યું હતું, અને ત્યાંથી પડવામાં વધુ સમય લાગ્યો ન હતો.
શું ખરેખર પ્લેનને બચાવી શકાયું હોત?
જો પાઇલટને તે સમયે જ ખ્યાલ આવી ગયો હોત કે ભૂલથી ફ્લૅપ્સ ઊંચા થઈ ગયા છે, તો કદાચ તે ફરીથી તેમને નીચે કરીને અને ગિયર ખેંચીને સંતુલન પાછું મેળવી શક્યો હોત. પરંતુ આવી સ્થિતિમાં, નિર્ણય લેવા માટે માત્ર થોડી સેકન્ડો જ મળે છે, અને તે સમયે કોકપીટમાં મૂંઝવણ, ગભરાટ અને જોરથી એલાર્મને કારણે પરિસ્થિતિ વધુ ખરાબ થઈ જાય છે. હાલમાં, બ્લેક બૉક્સ રિપોર્ટ આવ્યા પછી જ સાચું કારણ જાણી શકાશે.