13 July, 2025 07:22 AM IST | Mumbai | Gujarati Mid-day Online Correspondent
મુંબઈ પોર્ટની ફાઈલ તસવીર
મુંબઈના ત્રણ પોર્ટ આજે ભૂતિયા બનતાં બચી ગયા. `ઑપરેશન ફાયર ટ્રેલ` હેઠળ મહેસૂલ ગુપ્તચર વિભાગે બંદર પર ૧ લાખ કિલો ફટાકડા જપ્ત કર્યા છે. જો અધિકારીઓએ સાવચેતી ન રાખી હોત, તો આ ઘટના બેરૂત બંદર જેવી બની હોત, જ્યારે ૨૦૨૦ માં ૨,૭૫૦ ટન એમોનિયમ નાઈટ્રેટ બ્લાસ્ટ થયો હતો.
આજે મુંબઈના ત્રણ બંદરોને વિનાશથી બચાવી લેવામાં આવ્યા છે. મુંબઈના ન્હાવા શેવા બંદર, મુન્દ્રા બંદર અને કંડલા સ્પેશિયલ ઇકોનોમિક ઝોન (SEZ) બંદર પરથી ૩૫ કરોડ રૂપિયાના ૧ લાખ કિલો ફટાકડા જપ્ત કરવામાં આવ્યા છે. આ ફટાકડા ગેરકાયદેસર રીતે ચીનથી આયાત કરવામાં આવ્યા હતા. જો ડિરેક્ટોરેટ ઑફ રેવન્યુ ઇન્ટેલિજન્સ (DRI)ના અધિકારીઓએ સમયસર કાર્યવાહી ન કરી હોત, તો આ ત્રણ બંદરો બેરૂત બંદર જેવા બની ગયા હોત. હકીકતમાં, ૪ ઓગસ્ટ ૨૦૨૦ના રોજ, બેરૂત બંદર પર વેરહાઉસમાં રાખવામાં આવેલા ૨,૭૫૦ ટન એમોનિયમ નાઈટ્રેટના ઢગલામાં વિસ્ફોટ થયો હતો. આ વિસ્ફોટ અધિકારીઓની બેદરકારીને કારણે થયો હતો, કારણકે સરકારી અધિકારીઓની બેદરકારીને કારણે આ જ્વલનશીલ પદાર્થો ૬ વર્ષથી વેરહાઉસમાં પડ્યા હતા.
હકીકતે, બેરૂત બંદરમાં વિસ્ફોટ 4 ઓગસ્ટ 2020 ના રોજ સાંજે 6:07 વાગ્યે થયો હતો. આ વિસ્ફોટ 2,750 ટન એમોનિયમ નાઈટ્રેટના ઢગલામાં આગ લાગવાથી થયો હતો. 2014થી, આ કાર્ગો બેરૂત બંદરના વેરહાઉસ નંબર 12માં રાખવામાં આવ્યો હતો. વિસ્ફોટ નજીકના વેરહાઉસમાં આગ લાગવાથી શરૂ થયો હતો. આ આગ કદાચ ફટાકડાને કારણે લાગી હશે. આ આગમાં એમોનિયમ નાઈટ્રેટ વિસ્ફોટ થયો હતો, જેની તીવ્રતા 0.5 થી 1.1 કિલોટન TNT જેટલી હતી, સરળ ભાષામાં કહીએ તો, જો 500 થી 1,100 ટન ડાયનામાઈટ એકસાથે વિસ્ફોટ થયો હોત, તો સમાન વિસ્ફોટ થયો હોત. જો મુંબઈ બંદરના અધિકારીઓએ સમયસર તેનો ખુલાસો ન કર્યો હોત, તો બેરૂત જેવી ઘટના બની હોત.
આ સમગ્ર બાબત અહીં સમજીએ
આ વિસ્ફોટને અકસ્માત માનવામાં આવે છે, ઇરાદાપૂર્વકનો હુમલો નહીં. પ્રારંભિક તપાસમાં બહાર આવ્યું છે કે આ ઘટના લેબનીઝ અધિકારીઓની બેદરકારી અને ભ્રષ્ટાચારને કારણે બની છે. અધિકારીઓએ એમોનિયમ નાઈટ્રેટને સુરક્ષિત રીતે દૂર કરવા અથવા નાશ કરવા માટે ઘણી ચેતવણીઓને અવગણી હતી. હ્યુમન રાઇટ્સ વોચ જેવા માનવાધિકાર સંગઠનોએ નિષ્ફળતા માટે વરિષ્ઠ સરકાર અને સુરક્ષા અધિકારીઓને દોષી ઠેરવ્યા છે, પરંતુ કોઈ ગુનેગારનું નામ જાહેર કરવામાં આવ્યું નથી. તપાસમાં અત્યાર સુધી કોઈ નક્કર પરિણામો મળ્યા નથી. બીજી તરફ, જો મુંબઈ બંદરના અધિકારીઓએ સમયસર પગલાં ન લીધા હોત, તો એક બેદરકારીને કારણે આખું બંદર ભૂતિયા બની ગયું હોત