17 April, 2024 06:59 PM IST | Ayodhya | Gujarati Mid-day Online Correspondent
રામલલાને સૂર્ય તિલકની તસવીર
રામનવમીના દિવસે રામ લલાને સૂર્ય તિલક કરવામાં આવ્યું. 17 એપ્રિલના રોજ 12 વાગ્યે રામલલ્લાનું સૂર્યાભિષેક કરવામાં આવ્યું. સૂર્ય તિલક મેકેનિઝ્મનો ઉપયોગ પહેલાથી જ કેટલાક જૈન મંદિરો અને કોર્ણાર્કના સૂર્ય મંદિરમાં પણ કરવામાં આવે છે.
આ વર્ષે રામ નવમીનો પર્વ ખાસ રહ્યો છે. અયોધ્યામાં ભવ્ય મંદિરમાં રામ લલાની પ્રાણ પ્રતિષ્ઠા પછી આ પહેલી રામનવમી છે. રામ મંદિર તીર્થ ક્ષેત્ર ટ્રસ્ટે રામ નવમીની ખાસ તૈયારીઓ કરી છે. આ હેઠળ રામ લલાનું તિલક કરવામાં આવ્યું. આ માટે 17 એપ્રિલ બપોર 12.16 વાગ્યાનો સમય નક્કી કરવામાં આવ્યો હતો. આ સમયે રામ લલાનું સૂર્ય અભિષેક કરવામાં આવ્યું.
જાણો રામ લલાનું સૂર્ય તિલક કેવી રીતે કરવામાં આવ્યું? કયા મંદિરોમાં સૂર્ય તિલક થાય છે?
હજી કયા મંદિરોમાં સૂર્ય તિલક થાય છે?
કેટલાક જૈન મંદિરો અને સૂર્ય મંદિરોમાં સૂર્ય તિલક પદ્ધતિનો ઉપયોગ પહેલેથી જ થઈ રહ્યો છે. જો કે, તેમાં એક અલગ પ્રકારની એન્જિનિયરિંગનો ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો છે. રામ મંદિરમાં પણ મિકેનિઝમ સમાન છે, પરંતુ એન્જિનિયરિંગ સંપૂર્ણપણે અલગ છે.
ગુજરાતનું જૈન મંદિર
ગુજરાતની રાજધાની અમદાવાદ સ્થિત કોબા જૈન તીર્થ ખાતે પણ સૂર્ય તિલક કરવામાં આવે છે. કોબા પ્રાચીન જૈન ગ્રંથો પર વિશાળ સંગ્રહ ધરાવવા માટે જાણીતું છે. તેને ગોલ્ડન બુક ઓફ વર્લ્ડ રેકોર્ડ્સ તરફથી શ્રેષ્ઠતાનું પ્રમાણપત્ર પણ મળ્યું છે. અમદાવાદનું આ મંદિર એવી રીતે બનાવવામાં આવ્યું છે, જ્યાં જૈન ધર્મ અને વિજ્ઞાનનો મેળો થાય છે. અહીં દર વર્ષે 22 મેના રોજ લાખો જૈનોની હાજરીમાં ભગવાન શ્રી મહાવીર સ્વામીના કપાળ પર સૂર્ય તેના કિરણો મૂકે છે. આ અનોખી ઘટના લગભગ ત્રણ મિનિટ સુધી ચાલે છે.
કોબા જૈન આરાધના કેન્દ્રના ટ્રસ્ટી કહે છે, `1987થી દર વર્ષે 22મી મેના રોજ બપોરે 2.07 વાગ્યે સૂર્ય તિલક થાય છે. આજ સુધી, વાદળો આ સમયે સૂર્યના કિરણોને અવરોધતા જોવા મળ્યા નથી. ટ્રસ્ટી એમ પણ કહે છે કે કોઈ જાદુ નથી, પરંતુ ગણિત, ખગોળશાસ્ત્ર અને શિલ્પના પરંપરાગત જ્ઞાનનો યોગ્ય ઉપયોગ સાથે મંદિરના કાર્યક્ષમ બાંધકામને કારણે આવા સૂર્ય તિલક શક્ય બન્યું છે.`
મહાલક્ષ્મી મંદિરનો પ્રખ્યાત કિરણોત્સવ
મહારાષ્ટ્રના કોલ્હાપુરમાં આવેલું મહાલક્ષ્મી મંદિર કિરણોત્સવ માટે પ્રખ્યાત છે. આ મંદિર સાતમી સદીમાં ચાલુક્ય વંશના શાસક કર્ણદેવ દ્વારા બનાવવામાં આવ્યું હતું. કિરણોસ્તવની એક દુર્લભ ઘટના મંદિરમાં જોવા મળે છે, જ્યારે સૂર્યના કિરણો સીધા દેવીની મૂર્તિ પર પડે છે. આવું વર્ષમાં બે વાર થાય છે. 31મી જાન્યુઆરી અને 9મી નવેમ્બરે સૂર્યના કિરણો માતાના ચરણોમાં પડે છે. 1 ફેબ્રુઆરી અને 10 નવેમ્બરે સૂર્યના કિરણો રશ્મિ મૂર્તિના મધ્ય ભાગ પર પડે છે. 2 ફેબ્રુઆરી અને 11 નવેમ્બરે, સૂર્યના કિરણો સમગ્ર મૂર્તિને તેના પ્રકાશમાં સ્નાન કરે છે. આ અદ્ભુત ઇવેન્ટ LED સ્ક્રીન દ્વારા લાઇવ સ્ટ્રીમ કરવામાં આવે છે. મહાલક્ષ્મી મંદિરમાં સૂર્ય કિરણોનો તહેવાર ખૂબ જ ઉત્સાહ સાથે ઉજવવામાં આવે છે.
દતિયાનું બાલાજી સૂર્ય મંદિર
મધ્યપ્રદેશના દતિયા સ્થિત ઉનાવ બાલાજી સૂર્ય મંદિરમાં સૂર્ય કિરણ સાથે જોડાયેલી એક ઘટના બની છે. દતિયાથી 17 કિમી દૂર આવેલું આ ખૂબ જ જૂનું મંદિર છે. એવું માનવામાં આવે છે કે સૂર્ય મંદિર પૂર્વ-ઐતિહાસિક સમયનું છે. પહાડોમાં આવેલા આ સૂર્ય મંદિરમાં સૂર્યોદયનું પ્રથમ કિરણ મંદિરના ગર્ભગૃહમાં સ્થિત મૂર્તિ પર સીધું પડે છે.
મોઢેરા, ગુજરાતમાં સૂર્ય મંદિર
મહેસાણાથી લગભગ 25 કિમી દૂર મોઢેરા ગામમાં સૂર્ય મંદિર છે. ભારતીય પુરાતત્વ સર્વેક્ષણ મુજબ, આ મંદિર 1026-27 એડીમાં ચૌલુક્ય વંશના ભીમના શાસન દરમિયાન બનાવવામાં આવ્યું હતું. મંદિરને એવી રીતે બનાવવામાં આવ્યું હતું કે 21 માર્ચ અને 21 સપ્ટેમ્બરે સૂર્યના કિરણો સીધા મંદિરમાં પ્રવેશ કરશે અને સૂર્યની મૂર્તિ પર પડશે. આ મંદિર આજે ભારતીય પુરાતત્વ સર્વેક્ષણ દ્વારા જાળવવામાં આવેલ એક સંરક્ષિત સ્મારક છે.
કોણાર્કમાં સૂર્ય મંદિર
ઓડિશામાં સ્થિત કોણાર્ક સૂર્ય મંદિર તેના સ્થાપત્ય માટે વિશ્વભરમાં પ્રખ્યાત છે. કોણાર્કમાં સૂર્ય ભગવાનને સમર્પિત એક વિશાળ મંદિર છે. ગંગા વંશના મહાન શાસક રાજા નરસિંહદેવ પ્રથમે 13મી સદીના મધ્યમાં આ મંદિરનું નિર્માણ કરાવ્યું હતું.
આ મંદિરને પૂર્વ ભારતનું સ્થાપત્ય અજાયબી અને ભારતની ધરોહરનું પ્રતીક માનવામાં આવે છે. તેનું સ્થાપત્ય એવું છે કે સૂર્યનું પ્રથમ કિરણ મંદિરના મુખ્ય પ્રવેશદ્વાર પર પડે છે. પછી સૂર્યપ્રકાશ તેના વિવિધ દરવાજાઓ દ્વારા મંદિરમાં પ્રવેશ કરે છે અને ગર્ભગૃહને પ્રકાશિત કરે છે.
રાજસ્થાનનું રાણકપુર મંદિર
પાલી જિલ્લામાં ઉદયપુર શહેરથી લગભગ 90 કિલોમીટર દૂર રાજસ્થાનનું રાણકપુર મંદિર મગાઈ નદીના કિનારે આવેલું છે. અરાવલી પહાડીઓના જંગલોમાં છુપાયેલું, રાણકપુર 15મી સદીના જૈન મંદિર સાથેનું ભવ્ય સ્થળ છે. રાણકપુર મંદિર જૈનો માટે સૌથી મોટું અને મહત્વપૂર્ણ પૂજા સ્થળ પણ છે. સૂર્યપ્રકાશ મંદિરમાં પ્રવેશે છે અને મંદિરની અંદરના ભાગને પ્રકાશિત કરે છે. મંદિરનું સ્થાપત્ય એવી રીતે છે કે દિવસ દરમિયાન સૂર્યના કિરણો સૂર્યદેવની મૂર્તિ પર પડે છે.
ગાવી ગંગાધરેશ્વર મંદિર, બેંગ્લોર
ગાવી ગંગાધરેશ્વર મંદિર બેંગ્લોરના સૌથી પ્રસિદ્ધ મંદિરોમાંનું એક છે. તે ગવીપુરમ ગુફા મંદિર તરીકે પણ ઓળખાય છે. ભગવાન શિવને સમર્પિત, આ મંદિર અદ્ભુત સ્થાપત્યનું પ્રદર્શન કરે છે. આ મંદિરમાં દર વર્ષે લાખો ભક્તો આવે છે. આ ગુફા મંદિરનું આંતરિક ગર્ભગૃહ ખાસ ખડકમાંથી કોતરવામાં આવ્યું છે. જેના કારણે સીધો સૂર્યપ્રકાશ મંદિર સુધી પહોંચે છે. આ દર વર્ષે ખાસ મહિના અને ખાસ દિવસે થાય છે. આ દિવસે સૂર્યના કિરણો જાદુઈ રીતે મંદિરના ગર્ભગૃહ સુધી પહોંચે છે. નંદીની મૂર્તિને પહેલા કિરણોથી પ્રકાશિત કરવામાં આવે છે અને પછી તેને શિવલિંગના ચરણ સ્પર્શ કરવામાં આવે છે અને અંતે તે સમગ્ર શિવલિંગને પ્રકાશિત કરે છે. આ દિવસે મકરસંક્રાંતિનો તહેવાર ઉજવવામાં આવે છે. આ દરમિયાન પૂજારીઓ પવિત્ર શ્લોકોનું પાઠ કરે છે. ભગવાન શિવને દૂધથી સ્નાન કરાવવામાં આવે છે, જેને જોવા હજારો ભક્તો ભગવાનના આશીર્વાદ લેવા મંદિરે આવે છે.