સંભલમાં ASI નહીં, રાજ્ય પુરાતત્વ વિભાગે કર્યું સર્વેક્ષણ, આજે બાવડીમાં ખોદકામ

સંભલના ચંદૌસીમાં આવેલ મોહલ્લા લક્ષ્મણગંજ મુસ્લિમ પ્રભુત્વ ધરાવતો વિસ્તાર છે. એક અઠવાડિયા પહેલા અહીં 152 વર્ષ જૂનું બાંકે બિહારી મંદિર પ્રકાશમાં આવ્યું હતું.

સંભલમાં ખોદકામ દરમિયાન મળી આવ વાવ

સંભલના ચંદૌસીમાં આવેલ મોહલ્લા લક્ષ્મણગંજ મુસ્લિમ પ્રભુત્વ ધરાવતો વિસ્તાર છે. એક અઠવાડિયા પહેલા અહીં 152 વર્ષ જૂનું બાંકે બિહારી મંદિર પ્રકાશમાં આવ્યું હતું. સનાતન સેવક સંઘના રાજ્ય પ્રચાર વડાએ ડીએમને આ મંદિરને સરકારી રક્ષણ હેઠળ લેવાની અને તેનાથી લગભગ 100 મીટર દૂર એક ખેતરમાં ખોદવાની માંગ કરી હતી.

સંભલ, યુપીમાં, ભારતીય પુરાતત્વ સર્વેક્ષણની નહીં પણ રાજ્ય પુરાતત્વ વિભાગની ટીમ સર્વે કરી રહી છે. રાજ્ય પુરાતત્વ વિભાગની ટીમ ગત શુક્રવારે (20 ડિસેમ્બર) સંભલના ખગ્ગુસરાયમાં પ્રાચીન મંદિર અને 14 ડિસેમ્બરના રોજ મળી આવેલ કૂવાની તપાસ કરવા સંભલ પહોંચી હતી. ટીમે ભદ્રકા આશ્રમ, સ્વર્ગદીપ, ચક્રપાણી અને મોક્ષ તીર્થ સહિત 19 પ્રાચીન કુવાઓ તેમજ ખગ્ગુસરાયમાં મળી આવેલા પ્રાચીન કાર્તિકેશ્વર મહાદેવ મંદિરનો સઘન સર્વે કર્યો હતો. આ દરમિયાન અમુક સ્તરે મૂંઝવણના કારણે એએસઆઈની ટીમ દ્વારા સર્વેની વાત વહેતી થઈ હતી જ્યારે રાજ્ય પુરાતત્વ વિભાગની ટીમ દ્વારા સર્વે કરવામાં આવ્યો હતો. દરમિયાન, રવિવારે સંભલના ચંદૌસી વિસ્તારમાં આવેલી સદીઓ જૂના પગથિયાં પર ખોદકામનું કામ શરૂ કરવામાં આવ્યું છે. સનાતન સેવક સંઘની માગણી પર જિલ્લા મેજિસ્ટ્રેટે શનિવારે મોહલ્લા લક્ષ્મણ ગંજમાં મુસ્લિમ વસ્તીની વચ્ચે બનાવેલું મેદાન ખોદકામ કરાવ્યું હતું. ખોદકામ દરમિયાન, એક પ્રાચીન પગથિયું અને બે ઓરડાઓ મળી આવ્યા હતા. તેઓ તદ્દન વૃદ્ધ હોવાનું કહેવાય છે. અંધારાના કારણે શનિવારે સાંજે 6 વાગ્યાની આસપાસ ખોદકામ બંધ કરવામાં આવ્યું હતું. રવિવારે સવારથી ફરી એકવાર ખોદકામ શરૂ કરવામાં આવ્યું હતું.

હવે ચંદૌસી મેદાનમાં પગથિયાં અને બે પ્રાચીન ઓરડાઓ જોવા મળે છે
ચંદૌસીમાં આવેલ મોહલ્લા લક્ષ્મણગંજ મુસ્લિમ પ્રભુત્વ ધરાવતો વિસ્તાર છે. એક અઠવાડિયા પહેલા, આ વસ્તી વચ્ચે 152 વર્ષ જૂનું બાંકે બિહારી મંદિર પ્રકાશમાં આવ્યું હતું. આ પછી, સનાતન સેવક સંઘના પ્રાંતીય પ્રચાર વડા કૌશલ કિશોરે શનિવારે જિલ્લા મેજિસ્ટ્રેટ પાસે આ મંદિરને સરકારી રક્ષણ હેઠળ લેવાની, જમીનની માપણી કરાવવા અને તેનાથી લગભગ 100 મીટરના અંતરે ખેતર ખોદવાની માંગ કરી હતી. જિલ્લા મેજીસ્ટ્રેટ ડો.રાજેન્દ્ર પાંસિયાની સૂચનાથી નગરપાલિકાની ટીમે શનિવારે જમીન ખોદવાનું શરૂ કર્યું હતું. આ દરમિયાન ત્યાં ભારે ભીડ જોવા મળી હતી. લગભગ સાત-આઠ ફૂટ ખોદ્યા પછી જમીનમાં એક પગથિયું અને બે ઓરડા દેખાતા હતા. જો વધુ ઊંડું ખોદકામ કરવામાં આવે તો વધુ ઓરડાઓ બહાર આવી શકે છે. અંધારાના કારણે સાંજે ખોદકામ બંધ કરી દેવામાં આવ્યું હતું. સ્થાનિક રહેવાસી મોહમ્મદ શરીફે જણાવ્યું કે લગભગ 30 વર્ષ પહેલા તેમના સમયમાં અહીં એક વાવ હતો. તેમાં વ્યંઢળો રહેતા હતા.
ડીએમની વિનંતી પર રાજ્ય પુરાતત્વ વિભાગની ટીમ આવી હતી

તમને જણાવી દઈએ કે 14 ડિસેમ્બરના રોજ ડીએમ ડૉ. રાજેન્દ્ર પાંસિયાએ પત્ર લખીને પ્રાચીન મંદિર અને ખગ્ગુસરાયમાં મળી આવેલા કુવાઓની કાર્બન ડેટિંગની વિનંતી કરી હતી અને તેની ઉંમર જાણવા માટે વિનંતી કરી હતી. ગુરુવારે ટીમના આગમન પહેલા મહેસૂલ વિભાગની વિશેષ ટીમે આ યાત્રાધામો અને કુવાઓની માપણી કરી હતી જેથી સર્વે સરળતાથી થઈ શકે. ખોદકામ અને તપાસ અધિકારી રામ વિનય, મદદનીશ પુરાતત્વ અધિકારી ડૉ. કૃષ્ણ મોહન દુબે, સર્વેયર અનિલ કુમાર સિંઘ અને આઉટસોર્સર હિમાંશુ સિંઘે ચાર મંદિરો અને 19 કુવાઓની શારીરિક તપાસ કરી હતી. સ્થળની માપણી કરી અને પરીક્ષણ માટે નમૂના લીધા. ટીમ સાથે નાયબ તહસીલદાર સત્યેન્દ્ર ચહલ પણ હાજર હતા.

બીજા દિવસે એટલે કે શનિવારે ઉત્તર પ્રદેશ પુરાતત્વ વિભાગની ચાર સભ્યોની ટીમે શ્રી કલ્કી વિષ્ણુ મંદિરનું સંપૂર્ણ સર્વેક્ષણ કર્યું હતું. મંદિરના કૃષ્ણ કૂવા અને મંદિરની અદભૂત સ્થાપત્ય અને ધાર્મિક મહત્વની નજીકથી તપાસ કરવામાં આવી હતી. આ દરમિયાન ટીમે ફોટોગ્રાફ્સ અને વીડિયોગ્રાફી કરીને મંદિરના ઐતિહાસિક પાસાઓનું દસ્તાવેજીકરણ પણ કર્યું હતું. પુરાતત્વ વિભાગની ટીમે તેના સર્વે બાદ જણાવ્યું હતું કે મંદિર અને કૃષ્ણકૂપના નિર્માણનો સમય, શૈલી અને હેતુ જાણવા માટે હજુ વધુ ઊંડાણપૂર્વક સંશોધનની જરૂર છે. બાદમાં પાલિકાની ટીમ આવી પહોંચી હતી અને કૂવો સાફ કરાવ્યો હતો.

ડીએમ ડો.રાજેન્દ્ર પાંસિયાની ખાસ વિનંતી પર ઉત્તર પ્રદેશ પુરાતત્વ વિભાગની ટીમ બે દિવસ પહેલા જિલ્લામાં પહોંચી હતી. મંદિર ઉપરાંત ટીમે અન્ય અનેક ઐતિહાસિક સ્થળોનો પણ સર્વે કર્યો હતો. શુક્રવારે ટીમે પાંચ યાત્રાધામો અને 19 કુવાઓનું નિરીક્ષણ કર્યું હતું. શનિવારે પ્રાચીન શ્રી કલ્કિ વિષ્ણુ મંદિર ઉપરાંત ટોટા-મૈના અને સૌંધણ કિલ્લાની કબરનું પણ સર્વે કરવાની માહિતી મળી છે. જોકે, વહીવટીતંત્રે આ જગ્યાઓની પુષ્ટિ કરી નથી. તે જ સમયે, ટીમે પ્રાચીન કૃષ્ણ કુવાને નજીકથી નિહાળ્યો હતો અને તેના નિર્માણની તકનીક અને સમયનો અંદાજ કાઢવાનો પ્રયાસ કર્યો હતો. મંદિરના પૂજારી મહેન્દ્ર શર્માએ પુરાતત્વ વિભાગની ટીમને મંદિરના ઈતિહાસ અને વિશેષતાઓ વિશે માહિતી આપી હતી. તેમણે જણાવ્યું કે તેમનો પરિવાર દસ પેઢીઓથી આ મંદિરની સેવા કરી રહ્યો છે. પૂજારીએ જણાવ્યું કે આ વિશ્વનું એકમાત્ર કલ્કિ વિષ્ણુ મંદિર છે, જ્યાં ભગવાન વિષ્ણુના કલ્કિ અવતારની આગાહીનું વિશેષ મહત્વ છે. એસડીએમ વંદના મિશ્રાએ કહ્યું કે પુરાતત્વ વિભાગની ટીમ મંદિર અને કૂવાના સમયગાળા અને ઐતિહાસિક પૃષ્ઠભૂમિ શોધવામાં વ્યસ્ત છે. એવું માનવામાં આવે છે કે કળિયુગમાં ભગવાન વિષ્ણુનો કલ્કી અવતાર સંભલમાં જ થશે. આ માન્યતાના કારણે આ મંદિર ભક્તોની વિશેષ આસ્થાનું કેન્દ્ર છે.