રાજધાનીની ધરા ધ્રુજીઃ દિલ્હી-એનસીઆરમાં ભૂકંપના જોરદાર આંચકા

પ્રતીકાત્મક તસવીર

ગુરુવારે સવારે દિલ્હી-એનસીઆર (Delhi-NCR)માં ભૂકંપના જોરદાર આંચકા અનુભવાયા હતા. ભૂકંપના સમાચાર મળતા (Earthquake in Delhi-NCR) જ લોકો પોતાના ઘરની બહાર નીકળી ગયા હતા. ભૂકંપનું કેન્દ્રબિંદુ હરિયાણા (Haryana)માં હતું.

નેશનલ સેન્ટર ફોર સિસ્મોલોજી (National Centre for Seismology) અનુસાર, સવારે ૯.૦૪ વાગ્યે ૪.૪ની તીવ્રતાનો ભૂકંપ આવ્યો, જેનું કેન્દ્રબિંદુ હરિયાણાના ઝજ્જર (Jhajjar)માં હતું. તે પૃથ્વીની સપાટીથી ૧૦ કિલોમીટર નીચે સ્થિત હતું. ભૂકંપનું કેન્દ્રબિંદુ NCRનો એક ભાગ છે અને દિલ્હીથી લગભગ ૬૦ કિલોમીટર દૂર આવેલું છે. રાષ્ટ્રીય રાજધાની ઉપરાંત, રાષ્ટ્રીય રાજધાની ક્ષેત્રમાં નોઈડા (Noida), ગાઝિયાબાદ (Ghaziabad), ગુરુગ્રામ (Gurugram) અને ફરીદાબાદ (Faridabad)માં પણ ભૂકંપના આંચકા અનુભવાયા હતા. આ ઉપરાંત સોનીપત (Sonipat)માં પણ ભૂકંપના આંચકા આવ્યા હતા.

ભૂકંપના આંચકા અનુભવાયા પછી, લોકો પોતાના ઘરોમાંથી બહાર નીકળીને ખુલ્લી જગ્યાઓમાં આવી ગયા. ભૂકંપના આંચકાને કારણે ઘરો ધ્રુજવા લાગ્યા. લોકો તાત્કાલિક પોતાના ઘરોમાંથી બહાર નીકળી ગયા અને સલામત સ્થળોએ આશરો લીધો અને થોડો સમય બહાર રહ્યા. ભૂકંપની અસર ખાસ કરીને દિલ્હી અને નોઈડાની ઊંચી ઇમારતોમાં રહેતા લોકો પર વધુ પડી, જ્યાં લોકો ભારે ગભરાટનો સામનો કરી રહ્યા હતા.

દિલ્હીમાં વારંવાર ભૂકંપ શા માટે આવે છે?

દિલ્હીમાં ભૂકંપ આવવા એ અસામાન્ય નથી. દિલ્હી ડિઝાસ્ટર મેનેજમેન્ટ ઓથોરિટી (Delhi Disaster Management Authority - DDMA) અનુસાર, દિલ્હીની આસપાસ ભૂકંપની તીવ્રતા અથવા ભૂકંપની આવર્તન દિલ્હી-હરિદ્વાર રિજ સાથે સંકળાયેલ હોઈ શકે છે, જે એક મુખ્ય ભૂસ્તરશાસ્ત્રીય માળખું છે.

ભારતને ઘણા ઝોનમાં વહેંચવામાં આવ્યું છે, જેમાંથી દરેક ચોક્કસ પ્રદેશમાં ભૂકંપની આવર્તન દર્શાવે છે. દિલ્હી ઝોન IVમાં સ્થિત છે, જે DDMA અનુસાર, ‘ખૂબ ઊંચી ભૂકંપની તીવ્રતા’ ધરાવે છે. આ ભૂકંપની વાત આવે ત્યારે દિલ્હીને ‘ઉચ્ચ જોખમ ધરાવતું ક્ષેત્ર’ બનાવે છે. સામાન્ય રીતે, દિલ્હીમાં ૫-૬ની તીવ્રતાના ભૂકંપ આવે છે. જો કે, ૭-૮ની તીવ્રતાનો ભૂકંપ દિલ્હીમાં ક્યારેક આવતો હોય છે.

ભૂકંપ શા માટે આવે છે?

ભૂકંપ મુખ્યત્વે પૃથ્વીની ટેક્ટોનિક પ્લેટોની ગતિને કારણે થાય છે. પૃથ્વીનો પોપડો ઘણી પ્લેટોમાં વહેંચાયેલો છે જે ધીમે ધીમે આગળ વધે છે. જ્યારે આ પ્લેટો એકબીજા સાથે અથડાય છે અથવા એકબીજાની નીચે સરકે છે, ત્યારે દબાણ વધે છે, જે ભૂકંપના આંચકાના સ્વરૂપમાં બહાર આવે છે. વધુમાં, જમીનમાં તિરાડો પર સંચિત તણાવ પણ ભૂકંપનું કારણ બની શકે છે. કેટલાક કિસ્સાઓમાં, જ્વાળામુખી ફાટી નીકળવાથી પણ ભૂકંપ આવી શકે છે, જેને `જ્વાળામુખી ભૂકંપ` કહેવામાં આવે છે. છીછરા ભૂકંપ (૭૦ કિ.મી.થી ઓછા ઊંડા) ઊંડા ભૂકંપો કરતાં સપાટીને વધુ નુકસાન પહોંચાડે છે. સપાટીથી માત્ર ૧૦ કિ.મી. નીચે, ભૂકંપના તરંગો ઓછા અંતરે મુસાફરી કરે છે, જે કેન્દ્રબિંદુની નજીક તીવ્ર ધ્રુજારી અને વિનાશ ઉત્પન્ન કરે છે.

ભૂકંપ આવે ત્યારે શું કરવું?

• ભૂકંપના ઝાટકા અનુભવાય તો તરત જ ડર્યા વગર ઓફિસ કે ઘરની બહાર નિકળી જવું.
• ઘર કે ઓફિસ બહાર જતી વખતે લીફ્ટનો ઉપયોગ ન કરવો, સીડીનો ઉપયોગ કરવો.
• વીજળીના થાંભલા, ઝાડ અને ઉંચી ઈમારતથી દૂર ઉભા રહેવુ.
• જો નજીકમાં મેદાન ન હોય તો એવી જગ્યા શોધો જ્યા છૂપાઈને બેસી શકાય.
• ભૂકંપ આવે ત્યારે ઘરમાં રહેલી ભારે વસ્તુથી દૂર રહેવું.
• ઘરમાં રહેલા ભારે સામાન અને કાચથી દૂર રહેવુ જેથી વાગવાની શક્યતા ન રહે.
• ભાગવાનો સમય ન મળે તો ટેબલ, પલંગ, ડેસ્ક જેવી મજબૂત જગ્યા નીચે ઘૂસી જવું.
• દરવાજા હોય ત્યા ન ઉભા રહેવું, જેથી દરવાજો ખુલે કે પડે તો વાગે નહીં.