14 November, 2025 09:07 PM IST | Itanagar | Gujarati Mid-day Online Correspondent
ગજરાજ કોર્પ્સે ઇન-હાઉસ હાઇ-એલ્ટિટ્યુડ મોનોરેલ સિસ્ટમ વિકસાવી (તસવીર સૌજન્ય: સોશિયલ મીડિયા)
ભારતીય સેનાના ગજરાજ કોર્પ્સે એક ઇન-હાઉસ હાઇ-એલ્ટિટ્યુડ મોનોરેલ સિસ્ટમ વિકસાવી છે. આ સ્માર્ટ નવીનતા અરુણાચલ પ્રદેશના કઠોર પર્વતીય પ્રદેશમાં, 16,000 ફૂટની ઊંચાઈએ કાર્યરત કરવા માટે રચાયેલ છે, જે સૈનિકોને આવશ્યક પુરવઠો ઝડપી પહોંચાડવા સક્ષમ બનાવે છે. ઉત્તરપૂર્વમાં અનેક મોટા બળવાખોર વિરોધી ઓપરેશન્સ, ઓપરેશન રાઇનો, ઓપરેશન બાઝ અને બાંગ્લાદેશ સરહદી વિસ્તારોમાં અનેક વ્યૂહાત્મક મિશન. તેને ઉત્તરપૂર્વ ભારતના સુરક્ષા, બળવાખોરી વિરોધી કામગીરી અને સરહદ વ્યવસ્થાપનમાં સૌથી સક્રિય અને વ્યૂહાત્મક કોર્પ્સ માનવામાં આવે છે. આ કોર્પ્સમાં 71મો માઉન્ટેન ડિવિઝન, 5મો બોલ ઓફ ફાયર ડિવિઝન અને 21મો રીઅલ હોર્ન ડિવિઝનનો સમાવેશ થાય છે.
આ નવી સિસ્ટમ ભારતીય સેનાને કામેંગ હિમાલયી પ્રદેશમાં પુરવઠો પહોંચાડવામાં મદદ કરી રહી છે, જ્યાં રસ્તાઓ કે અન્ય વાહનો સુલભ નથી. પર્વતોમાં, સાંકડા રસ્તાઓ, છૂટા ખડકો, અણધારી હવામાન અને મર્યાદિત ઓક્સિજનને કારણે ટૂંકા અંતર પણ લાંબા અને મુશ્કેલ લાગે છે. સૈનિકોને ઘણીવાર વિવિધ જરૂરી વસ્તુઓ પીઠ પર લઈ જવી પડતી હતી, જેમાં સમય અને મહેનતની જરૂર પડતી હતી. હવે, મોનોરેલ સમય અને મહેનત બંને બચાવશે, સાથે સાથે જોખમ પણ ઘટાડશે.
ગજરાજ ભારતીય સેનાની ચોથી કોર્પ્સ (IV કોર્પ્સ) છે. તે સેનાના પૂર્વીય કમાન્ડનો એક ભાગ છે, જેની સ્થાપના 4 ઓક્ટોબર 1962 ના રોજ ચીન-ભારત યુદ્ધ દરમિયાન થઈ હતી. તેને ઉત્તરપૂર્વીય સુરક્ષાની કરોડરજ્જુ માનવામાં આવે છે. તેનું મુખ્ય મથક તેઝપુર, આસામમાં છે.
તેને ઉત્તરપૂર્વ ભારતના સુરક્ષા, બળવાખોરી વિરોધી કામગીરી અને સરહદ વ્યવસ્થાપનમાં સૌથી સક્રિય અને વ્યૂહાત્મક કોર્પ્સ માનવામાં આવે છે. આ કોર્પ્સમાં 71મો માઉન્ટેન ડિવિઝન, 5મો બોલ ઓફ ફાયર ડિવિઝન અને 21મો રીઅલ હોર્ન ડિવિઝનનો સમાવેશ થાય છે. ૧૯૬૨ના ચીન-ભારત યુદ્ધમાં તેણે સક્રિય ભૂમિકા ભજવી હતી. તે સમયે નવી રચના થઈ હોવા છતાં, તેના સૈનિકોએ અરુણાચલ પ્રદેશના ઘણા વિસ્તારોનું રક્ષણ કર્યું હતું. ગજરાજનો અર્થ હાથી થાય છે, જે શક્તિ, સ્થિરતા અને બહાદુરીનું પ્રતીક છે. આ નામ ઉત્તરપૂર્વ ભારતમાં હાથીઓની મુખ્ય હાજરી અને આ કોર્પ્સની તાકાતને પ્રતિબિંબિત કરવા માટે પસંદ કરવામાં આવ્યું હતું.
ગજરાજ કોર્પ્સના મહત્વપૂર્ણ તથ્યો અને કાર્યો
આ કોર્પ્સના સૈનિકો આધુનિક શસ્ત્રો અને ટેકનોલોજીથી સજ્જ છે. આમાં આધુનિક તોપખાના, તોપખાના રોકેટ સિસ્ટમ્સ, ઉચ્ચ-ટેક સર્વેલન્સ ઉપકરણો અને વિશિષ્ટ પર્વતીય યુદ્ધ તાલીમનો સમાવેશ થાય છે. ગુપ્તતાને કારણે, સંપૂર્ણ માળખું જાહેરમાં ઉપલબ્ધ નથી, પરંતુ તેમાં સામાન્ય રીતે પાયદળ વિભાગ, પર્વત વિભાગ, એન્જિનિયરિંગ બ્રિગેડ, આર્ટિલરી બ્રિગેડ, વિશેષ દળો એકમ અને હવાઈ સંરક્ષણ એકમનો સમાવેશ થાય છે.
ગજરાજ કોર્પ્સના મુખ્ય ઓપરેશન્સ
ઉત્તરપૂર્વમાં અનેક મોટા બળવાખોર વિરોધી ઓપરેશન્સ, ઓપરેશન રાઇનો, ઓપરેશન બાઝ અને બાંગ્લાદેશ સરહદી વિસ્તારોમાં અનેક વ્યૂહાત્મક મિશન.