07 November, 2025 07:04 PM IST | New Delhi | Gujarati Mid-day Online Correspondent
નરેન્દ્ર મોદીની ફાઈલ તસવીર
રાષ્ટ્રગીત `વંદે માતરમ`ની 150મી વર્ષગાંઠ નિમિત્તે આયોજિત સ્મૃતિ સમારોહમાં, પ્રધાનમંત્રી નરેન્દ્ર મોદીએ કહ્યું, "`વંદે માતરમ` શબ્દો આપણા વર્તમાનને આત્મવિશ્વાસથી ભરી દે છે, તે આપણને હિંમત આપે છે કે કોઈ પણ લક્ષ્ય એવું નથી જે પ્રાપ્ત ન થઈ શકે. વંદે માતરમ માત્ર સ્વતંત્રતાનું ગીત જ બન્યું નહીં પરંતુ લાખો દેશવાસીઓને સમૃદ્ધ અને સમૃદ્ધ ભારતનું સ્વપ્ન પણ રજૂ કર્યું. આજે, આ દિવસ વંદે માતરમની અસાધારણ યાત્રાને યાદ કરવાનો અવસર પૂરો પાડે છે. જ્યારે વંદે માતરમ બંગ દર્શનમાં પ્રકાશિત થયું, ત્યારે કેટલાક લોકોએ તેને માત્ર એક ગીત માન્યું, પરંતુ તે ઝડપથી સ્વતંત્રતા સંગ્રામનો અવાજ બની ગયો. તે દરેક ક્રાંતિકારીના હોઠ પર હતું, જે દરેક ભારતીયની લાગણીઓને વ્યક્ત કરે છે." પીએમ મોદીએ કહ્યું કે કેટલાક લોકોએ વંદે માતરમને પણ વિભાજીત કરવાનો પ્રયાસ કર્યો, અને તે શક્તિઓ આજે પણ અસ્તિત્વમાં છે. વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીએ કહ્યું, "વંદે માતરમ આપણને હિંમત આપે છે કે એવો કોઈ સંકલ્પ નથી જે પૂર્ણ ન થઈ શકે. એવું કોઈ લક્ષ્ય નથી જે આપણે ભારતીયો પ્રાપ્ત ન કરી શકીએ. વંદે માતરમ સામૂહિક રીતે ગાવાનો અદ્ભુત અનુભવ ખરેખર અભિવ્યક્તિની બહાર છે. એક જ લય, એક જ સ્વર અને આટલા બધા અવાજોમાં એક જ લાગણી - એક જ રોમાંચ, એક જ પ્રવાહ - આવી સુસંગતતા, આવી લહેરની ઉર્જાએ - હૃદયને ધબકતું બનાવ્યું."
તેમણે કહ્યું, "આજે, વંદે માતરમ પર એક ટપાલ ટિકિટ અને એક ખાસ સિક્કો પણ બહાર પાડવામાં આવ્યો છે. વંદે માતરમને પોતાનું જીવન સમર્પિત કરવા બદલ હું ભારત માતાના સપૂતોને શ્રદ્ધાંજલિ આપું છું. વંદે માતરમના 150 વર્ષ પૂર્ણ થવા પર હું હૃદયપૂર્વક અભિનંદન પાઠવું છું. દરેક કાર્યની પોતાની ભાવના હોય છે. એક મુખ્ય સંદેશ. વંદે માતરમનો મુખ્ય ભાવના શું છે? તેની મુખ્ય ભાવના ભારત, ભારત માતા છે." ભારતનો શાશ્વત ખ્યાલ, એક એવો ખ્યાલ જેણે યુગો અને યુગો જોયા છે. શૂન્યથી શિખર સુધીની યાત્રા, અને શિખરથી શૂન્યતામાં પાછા વિલીન થવા સુધીની યાત્રા. તેના ઉદય અને પતનમાં ઇતિહાસ. ભારતે આ બધું જોયું છે. આપણે માનવતાની અનંત યાત્રામાંથી શીખ્યા છીએ, અને સમય જતાં, આપણે આપણી સભ્યતાના મૂલ્યો અને આદર્શોને આકાર આપ્યો છે. આપણા પૂર્વજો, આપણા દેશવાસીઓ, પોતાની ઓળખ બનાવી છે.
પ્રધાનમંત્રીએ કહ્યું, "ગુલામીના તે સમયગાળા દરમિયાન, વંદે માતરમ ભારતના સ્વતંત્રતા માટેના સંકલ્પની ઘોષણા બની ગયું. આપણા બાળકોને પોતાના ભાગ્યના નિર્માતા બનવા દો." આનંદ મઠ ફક્ત એક નવલકથા ન હતી પરંતુ સ્વતંત્ર ભારતનું સ્વપ્ન હતું. આનંદ મઠમાં વંદે માતરમનો સંદર્ભ, દરેક પંક્તિ, દરેક ભાવના, થોડા વર્ષોની ગુલામીના પડછાયા સુધી મર્યાદિત નહોતી. તે ગુલામીની યાદોથી મુક્ત રહ્યો. તેથી, વંદે માતરમ દરેક યુગમાં, દરેક સમયગાળામાં સુસંગત છે. તેણે અમરત્વ પ્રાપ્ત કર્યું છે. વંદે માતરમની પહેલી પંક્તિ, "સુજલામ, સુફલામ, મલયજ શીતલમ, શશ્ય શ્યામલમ માતરમ," નો અર્થ છે, "પ્રકૃતિની સુંદરતાથી શણગારેલી માતૃભૂમિને વંદન. આ ભારતની હજારો વર્ષ જૂની ઓળખ છે. પીએમ મોદીએ કહ્યું, "જ્યારે બંકિમ બાબુએ વંદે માતરમ રચ્યું, ત્યારે ભારત તેના સુવર્ણ યુગથી ઘણું દૂર હતું. વિદેશી આક્રમણકારોના હુમલા અને લૂંટફાટ, અંગ્રેજોની શોષણકારી નીતિઓ અને આપણો દેશ ગરીબી અને ભૂખમરાના ચુંગાલમાં ફસાઈ રહ્યો હતો. તે સમયે પણ, બંકિમ બાબુએ સમૃદ્ધ ભારતની હાકલ કરી કારણ કે તેઓ માનતા હતા કે ગમે તેટલી મુશ્કેલીઓ હોય, ભારત તેના સુવર્ણ યુગને પુનર્જીવિત કરી શકે છે. તેથી જ તેમણે વંદે માતરમનું આહવાન કર્યું. આ પહેલી પંક્તિએ તે પ્રચારને સંપૂર્ણપણે નાશ કર્યો જે અંગ્રેજોએ ગુલામીના તે સમયગાળા દરમિયાન ભારતને હલકી કક્ષાનું અને પછાત તરીકે દર્શાવીને તેમના શાસનને ન્યાયી ઠેરવવા માટે ઉપયોગમાં લીધો હતો. તેથી, વંદે માતરમ માત્ર સ્વતંત્રતાનું ગીત નહીં પણ સ્વતંત્ર ભારતનું સ્વપ્ન બની ગયું."
પીએમ મોદીએ એક પ્રશ્ન ઉઠાવ્યો:
ગુરુદેવ રવિન્દ્રનાથ ટાગોરે કોલકાતા અધિવેશનમાં વંદે માતરમ ગાયું હતું. 1905માં બંગાળનું વિભાજન થયું હતું. દેશને વિભાજીત કરવા માટે અંગ્રેજો દ્વારા આ એક મોટું કાવતરું હતું. પરંતુ વંદે માતરમ તે યોજનાઓ સામે ખડક બનીને ઊભો રહ્યો. બંગાળના વિભાજન સામે ફક્ત એક જ અવાજ હતો: વંદે માતરમ. વીર સાવરકર જેવા સ્વાતંત્ર્ય સેનાનીઓ જ્યારે મળ્યા ત્યારે તેમનું વંદે માતરમથી સ્વાગત કરવામાં આવ્યું. ઘણા ક્રાંતિકારીઓ ફાંસી પર પણ વંદે માતરમ ગાતા રહ્યા.
વંદે માતરમ તોડવાનો પ્રયાસ: પીએમ
વડાપ્રધાનએ કહ્યું, "સ્વતંત્રતા સંગ્રામ દરમિયાન વંદે માતરમની ભાવનાએ સમગ્ર રાષ્ટ્રને પ્રકાશિત કર્યું, પરંતુ કમનસીબે, 1937 માં, વંદે માતરમના મહત્વપૂર્ણ શ્લોકો અલગ કરવામાં આવ્યા. વંદે માતરમ તોડી નાખવામાં આવ્યું. તેના ટુકડા કરવામાં આવ્યા. વંદે માતરમના વિભાજનથી દેશના વિભાજનના બીજ પણ વાવ્યા. રાષ્ટ્ર નિર્માણના આ મહાન મંત્ર સાથે આ અન્યાય કેમ કરવામાં આવ્યો?" એ જ વિભાજનકારી વિચારસરણી આજે પણ દેશ માટે એક પડકાર છે. આપણે આ સદીને ભારતની સદી બનાવવી જોઈએ. ભારતમાં આ ક્ષમતા છે. આપણે આ માટે આપણી જાત પર વિશ્વાસ રાખવો જોઈએ. નકારાત્મક વિચારકો આપણા મનમાં શંકા વાવવાનો પ્રયાસ કરશે. પછી આપણે આનંદમઠનો તે કિસ્સો યાદ રાખવો જોઈએ. જ્યારે ભવાનંદ વંદે માતરમ ગાય છે, ત્યારે બીજો એક પાત્ર પૂછે છે, "તમે એકલા શું કરી શકો છો?" પછી વંદે માતરમ આપણને પ્રેરણા આપે છે. આટલા બધા પુત્રો અને પુત્રીઓ ધરાવતી માતા કેવી રીતે નબળી હોઈ શકે? આજે, ભારત માતા પાસે ૧.૪ અબજ બાળકો છે. તેના ૨.૮ અબજ હાથ છે, અને તેમાંથી ૬૦ ટકા યુવાનો છે. આ આ દેશની ક્ષમતા છે. આ ભારત માતાની ક્ષમતા છે. આજે આપણા માટે કંઈ પણ અશક્ય નથી.