Health Funda: ભારતમાં ખવાતા પરંપરાગત શિયાળુ પાક ગરમી અને રોગપ્રતિકારક શક્તિ વધારવા માટે ખુબ જ મહત્વના હોય છે ત્યારે ઠંડીની ઋતુમાં આ શિયાળુ પાક ખાવા કેટલા જરુરી છે તે સમજાવે છે ડૉ. રિશિતા બોચિયા; અળદિયા અણે મેથીની સિઝન થઈ ગઈ છે શરુ
તસવીર ડિઝાઇનઃ કિશોર સોસા
સુંદર અને ટકાઉ ઘર બનાવવા મજબૂત પાયો, સારી અને યોગ્ય સામગ્રી તેમજ કુશળ કામદારોની જરૂર પડે છે તેમ આપણા શરીરનું સર્વાંગી સ્વાસ્થ્ય જળવાય તે માટે ખોરાક, કસરત અને મનની સ્વસ્થતા જરૂરી છે. ખોરાક આપણા શરીરને ઊર્જા આપે છે. નિયમિત કસરત શરીરને મજબૂત બનાવે છે, સાથે સાથે મનને તેજ અને તણાવમુક્ત રાખે છે. આમ સર્વાંગી સ્વાસ્થ્ય માટે તન અને મન બન્ને સ્વસ્થ હોવા ખૂબ જરુરી છે. સોશ્યલ મીડિયા જ્યારે આંગળીના ટેરવે છે ત્યારે સરળતાથી માહિતી મળી જાય કે, સર્વાંગી સ્વાસ્થ્ય માટે શું ખાવું જોઈએ? ડાયટિંગમાં કઈ બાબતોનું ધ્યાન રાખવું? કઈ કસરત કરવી જોઈએ? માનસિક શાંતિ માટે શું જરુરી છે? વગેરે વગેરે બધી જ માહિતી મળી જાય છે. પરંતુ વ્યક્તિ દીઠ દરેક બાબત જુદી-જુદી હોય છે. પણ સર્વાંગી સ્વાસ્થ્યને લગતી કેટલીક બાબતો બહુ કૉમન હોય છે. તમને મૂંઝવણ થતી હોય કે સુખાકારી અને સર્વાંગી સ્વાસ્થ્ય માટે શું કરવું તો ગુજરાતી મિડ-ડે ડોટ કોમ તમારી માટે લઈને આવ્યું છે – ‘હેલ્થ ફંડા’ (Health Funda). જેમાં દર શનિવારે ‘હેલ્થ એન ફૂડવિલા’ (Health n Foodvilla)નાં ડાયટિશન અને ફૂડ ન્યુટ્રિશનિસ્ટ, હોલિસ્ટિક ફંક્શનલ હેલ્થ કૉચ ડૉ. રિશિતા બોચિયા જોષી (Dr. Rishita Bochia Joshi) ખોરાક, શારિરીક સ્વાસ્થ્ય અને માનસિક સ્વાસ્થ્યને લગતા વિષયો પર આપણી સાથે વાત કરશે.
‘હેલ્થ ફંડા’ ના ગત એપિસોડમાં ડૉ. રિશિતા બોચિયા જોષીએ શિયાળામાં ડિહાઇડ્રેશનના ભય અને આ ઋતુમાં પણ પાણી પીવાનું કેટલું મહત્વ છે તે વિશે ચર્ચા કરી હતી હવે આજના ‘હેલ્થ ફંડા’ના એપિસોડમાં ડૉ. રિશિતા બોચિયા જોષી વાત કરે છે કે, શિયાળાના સુપરફુડ્સ વિશે.
ADVERTISEMENT
આપણે સહુ જાણીએ છીએ કે, ભારતમાં ખવાતા પરંપરાગત શિયાળુ પાક ગરમી અને રોગપ્રતિકારક શક્તિ વધારવાના ગુણો માટે જાણીતા છે.
આપણા દેશમાં શિયાળો ફક્ત એક ઋતુ જ નથી - તે એક સાંસ્કૃતિક અનુભવ છે, જે ભારતીય ઘરોમાં ખોરાક, હવામાન અને સુખાકારી કેટલી ઊંડી રીતે વણાયેલા છે તેની યાદ અપાવે છે.
ઠંડીના આ મહિનાઓ દરમિયાન શરીર કુદરતી રીતે હૂંફ, રોગપ્રતિકારક શક્તિ અને ઊર્જાની ઝંખના કરે છે. વર્તમાન વાતાવરણમાં પરિવર્તન અને નબળી હવાની ગુણવત્તા (Air Quality Index) આરોગ્યને અસર કરી રહી છે. તેથી ઘરે બનાવેલા, પોષક તત્વોથી ભરપૂર ખોરાક દ્વારા રોગપ્રતિકારક શક્તિ વધારવી વધુ મહત્વપૂર્ણ છે. જેમ જેમ શિયાળો શરૂ થાય છે, તેમ તેમ આપણી સંસ્કૃતિનો એક મહત્વપૂર્ણ ભાગ કેલરીયુક્ત વાનગીઓ એટલે કે શિયાળુપાકનો (Winter Superfoods) આનંદ માણવાનો આ યોગ્ય સમય છે.
સમગ્ર ભારતમાં, ઉત્તરથી દક્ષિણ સુધી, પરંપરાગત શિયાળાની વાનગીઓમાં ઘી, ગોળ, બદામ અને મોસમી લીલા શાકભાજી જેવા સામાન્ય ઘટકો હોય છે. આ ઘટકો તેમના ગરમ અને શાંત ગુણધર્મો માટે કાળજીપૂર્વક પસંદ કરવામાં આવે છે.
ઉત્તર ભારતમાં સરસોં કા સાગ અને ગોંદના લાડુઃ
૧. ગોંદના લાડુ
રાજસ્થાન અને પંજાબમાં, ગોંડ લાડુ ફક્ત ઉત્સવની વાનગી કરતાં વધુ છે. ખાદ્ય ગુંદર (ગોંડ), આખા ઘઉંનો લોટ, બદામ, ઘી અને એલચી અને જાયફળ જેવા મસાલાઓથી બનેલા, આ લાડુ પરંપરાગત રીતે નવી માતાઓ અને બાળકોને શક્તિ વધારવા માટે આપવામાં આવે છે.
સુપરફુડ્સ શા માટે?
ગોંદ સાંધાના સ્વાસ્થ્યને ટેકો આપે છે, રોગપ્રતિકારક શક્તિ સુધારે છે, ઉર્જા વધારે છે અને શરીરને કલાકો સુધી ગરમ રાખે છે. ઠંડીના દિવસોમાં ગોંદના લાડુ આદર્શ નાસ્તો છે.
૨. સરસોં કા સાગ
પંજાબમાં શિયાળાનો ખજાનો એટલે સરસોં કા સાગ. સરસોં કા સાગ સરસોં ના પાન, પાલક અને બથુઆમાંથી બનાવવામાં આવે છે. આદુ, લસણ અને લીલા મરચાં સાથે ધીમે ધીમે રાંધવામાં આવે છે. તે પરંપરાગત રીતે સફેદ માખણ અથવા શુદ્ધ દેશી ઘી સાથે મક્કાઈની રોટલી સાથે પીરસવામાં આવે છે.
સુપરફુડ્સ શા માટે?
સરસોંના પાન આયર્ન, ફોલેટ અને એન્ટીઑકિસડન્ટથી ભરપૂર હોય છે. તેઓ પાચનમાં મદદ કરે છે, રોગપ્રતિકારક શક્તિને મજબૂત બનાવે છે અને ત્વચાની ચમક સુધારે છે - આ બધું શિયાળામાં જરૂરી છે જ્યારે આપણું ચયાપચય ધીમું પડી જાય છે.
પશ્ચિમ અને મધ્ય ભારતના ઇમ્યુનિટી બુસ્ટર્સઃ
૧. ગુજરાતનો મોસમી આનંદ ઊંધિયું
ગુજરાતની લોકપ્રિય શિયાળાની વાનગી એટલે ઊંધિયું. જે સુરતી કંદ, જાંબલી રતાળું, મેથીના મુઠિયા, લીલા કઠોળ અને કાચા કેળા જેવા પદાર્થોમાંથી બનાવવામાં આવે છે. જે માટીના વાસણમાં રાંધવામાં આવે છે.
સુપરફુડ્સ શા માટે?
આ ઊંધિયું કાર્બોહાઇડ્રેટ્સ, ફાઇબર અને ખનિજોથી ભરપૂર છે. અજમા અને હિંગ જેવા મસાલા પાચનને ઉત્તેજીત કરવામાં અને પેટનું ફૂલવું ઘટાડવામાં મદદ કરે છે, ઠંડીની ઋતુંમાં જ્યારે પાચન ધીમું થઈ જાય છે ત્યારે પેટનું ફૂલવું એક સામાન્ય સમસ્યા છે.
૨. બંગાળમાં શિયાળાનો સ્વાદ નોલેન ગુર
પશ્ચિમ બંગાળમાં, નોલેન ગુર (તાજા ખજૂરનો ગોળ) નું આગમન શિયાળાની શરૂઆત દર્શાવે છે. આ મીઠી વાનગીનો ઉપયોગ સંદેશ, પાયેશ અને અન્ય મીઠાઈઓ જેવી લોકપ્રિય મીઠાઈઓમાં થાય છે.
સુપરફુડ્સ શા માટે?
નોલેન ગુર મિનરલ્સ નઅને એન્ટીઑકિસડન્ટોથી ભરપૂર છે. તે પાચનમાં મદદ કરે છે, રોગપ્રતિકારક શક્તિ વધારે છે અને શરીરને હળવી ગરમી પૂરી પાડે છે – જે ઠંડા મહિનાઓ માટે એકદમ યોગ્ય છે.
દક્ષિણ ભારતમાં રાગીનું રાજ
કર્ણાટક અને તમિલનાડુમાં, રાગી શિયાળાના ભોજનનો મુખ્ય ભાગ બની જાય છે. જે દાળ, રોટલી અને લાડુમાં જોવા મળે છે.
સુપરફુડ્સ શા માટે?
રાગી આયર્નથી ભરપૂર છે, શરીરને ગરમ રાખવામાં મદદ કરે છે. રક્ત ખાંડને સંતુલિત કરે છે અને લાંબા સમય સુધી તૃપ્તિ પ્રદાન કરે છે. એમિનો એસિડ અને કેલ્શિયમ સાથે, તે હાડકા અને સ્નાયુઓના સ્વાસ્થ્ય માટે પણ ઉત્તમ છે.
શિયાળાની ઋતુમાં સૂકું આદુ (શુંઠ), મરી, એલચી અને જીરું જેવા મસાલા ગોળ અથવા ખાંડ સાથે ભેળવીને શિયાળુ પાક બનાવવામાં આવે છે. શિયાળમાં આમળા સાથે આ બધું ખાવું શરીર માટે ખુબ જ જરુરી છે. આ મસાલાનું મિશ્રણ આમળાના વિટામિન સી સાથે, કુદરતી ડીકોન્જેસ્ટન્ટ અને બળતરા વિરોધી તરીકે કાર્ય કરે છે. જે શ્વાસને કારણે થતા ચેપને રોકવામાં મદદ કરે છે. તેઓ જે ગરમી આપે છે તે સાઇનસને પણ દૂર કરે છે અને લોહીના પરિભ્રમણને સુધારે છે.
દાદીમાંનું વૈદું કહે છે કે, સ્વસ્થ શિયાળા માટે માત્ર પરંપરાગત ખોરાક ખાવો જરુરી છે. એક બાબત બહુ સરળ છે કે, શિયાળામાં આપણા ભોજનમાં સ્વસ્થ ચરબી, પોષક તત્વો અને હૂંફથી ભરપૂર મોસમી સુપરફૂડ્સ ઉમેરીને આપણા શરીરને ઠંડીમાં મજબૂત રહેવા માટે તૈયાર કરી રહ્યા છીએ, જે સારા સ્વાસ્થ્ય અને ખુશ-તંદુરસ્ત શિયાળાની ખાતરી આપે છે.
(શબ્દાંકનઃ રચના જોષી)
