ફ્રાન્સના લ્યોન, સ્ટ્રાસબર્ગ, બૉડો, લીલ, માસે, એક્સ-ઓ-પ્રોવોન્સ, નીસ વગેરે-વગેરે શહેરો નૅચરલ બ્યુટીની ઉચ્ચતમ પાયદાને છે
ફોરવિલે માર્કેટ.
ફ્રાન્સની કુંડળીમાં શુક્ર ગ્રહ ચોક્કસ કેન્દ્રસ્થાને હોવો જોઈએ. પાટનગર પૅરિસ તો ખરું જ પણ ફ્રાન્સના લ્યોન, સ્ટ્રાસબર્ગ, બૉડો, લીલ, માસે, એક્સ-ઓ-પ્રોવોન્સ, નીસ વગેરે-વગેરે શહેરો નૅચરલ બ્યુટીની ઉચ્ચતમ પાયદાને છે. તો જગવિખ્યાત કાનનું શું? ભાઈસા’બ...કાન શહેરને તો પોતાને કમનીય હોવાનું ભારે ગૌરવ છે અને અહીંના વતનીઓને કાનમાં રહેવાનો ઍટિટ્યુડ
જ્યાં વિશ્વવિખ્યાત ફિલ્મ ફેસ્ટિવલ ચાલી રહ્યો છે એવા ફ્રાન્સના આ જાજરમાન શહેરની ઊડતી મુલાકાતે જઈ આવીએ
ADVERTISEMENT
તમે કાન ગયા હો અને ફરતાં-ફરતાં કોઈ બેકરીમાંથી અત્યંત લોભામણી સોડમ આવે અને આપોઆપ તમારા પગ એ બુલોન્જરી (બેકરી)માં જતા રહે. ક્રૉંસો બેક કરતાં ઓલ્ડ ફ્રેન્ચ લેડી બૉન જો કહે, એના જવાબમાં તમે પણ તેમને બૉન જો કહો એટલે તેઓ તમને પૂછે (અલબત્ત, ફ્રેન્ચ ભાષામાં), ‘તમારે શું ખાવું છે? મેં હમણાં જ ફલાણું-ફલાણું બનાવ્યું છે, એમાં ફલાણું-ફલાણું નાખ્યું છે.’ અને ભાષા ન સમજાતાં તમે મોઢું વકાસી ઊભા રહો કે અંગ્રેજીમાં તમને શું જોઈએ છે એ કહો એટલે એ વડીલ બહેન ગુસ્સામાં તમને ફ્રેન્ચ ભાષામાં મણ-મણની સંભળાવે (ગાળ નહીં), જેનો અર્થ થતો હોય કે બૉન જો બોલીને સ્ટાઇલ શું બતાવો છો? ફ્રેન્ચ નથી આવડતી તો અમારા મધરલૅન્ડમાં શું કરો છો? આદિ... આદિ.. આદિ...
ઍન્ડ, ઍન્ડ, ઍન્ડ આવો અનુભવ તમને ફ્રાન્સના બીજા શહેરમાં થઈ ગયો હોય એટલે સેફ સાઇડ તમે તેમના બૉન જોના જવાબમાં ‘હેલો’ કહો તો પણ પ્રૉબ્લેમ. તેઓ તમને અંગ્રેજીમાં કહે કે મેં તમને બૉન જો કહ્યું એના જવાબમાં તમારે એ જ કહેવાનું, એને શિષ્ટાચાર કહેવાય સમજ્યા?
યસ, આ ઍટિટ્યુડ છે કાનવાસીઓનો. અફકોર્સ, શહેરની આવકનો વન ઑફ ધ મુખ્ય સ્રોત ટૂરિઝમ છે. પણ સ્થાનિક લોકોનો મનોભાવ એ છે કે અમારું શહેર જ મનોહર છે એટલે દુનિયાભરના લોકોને આવવું જ પડશે.
કાન શહેરની સુંદરતા જોઈને પર્યટકો મૂંઝાઈ જાય કે શું વધુ સુંદર છે? શાના ફોટોગ્રાફ્સ લઉં?
વેલ, અહીં કાનની બુરાઈ કરવાનો ઇરાદો નથી. ઇન ફૅક્ટ, તેમનો આવો અલ્લડ અભિગમ જ કાનની શોભા વધારે છે. કાનથી હવે જગતનો કોઈ નાગરિક અજાણ નથી, કારણ કે આએ દિન અહીં ફિલ્મ ફેસ્ટિવલો, ફૅશન સમાંરભો, આર્ટ પ્રદર્શનો યોજાય છે જેના ફોટો પાનાં ભરી-ભરીને દરેક ભાષાના અખબારમાં છપાય છે. વળી એ વિશે સોશ્યલ મીડિયાનાં વિવિધ માધ્યમોમાં ચર્ચાય છે, ખાસ કરીને કોણે શું પહેર્યું (ને ન પહેર્યું) એની પંચાત દરેક કરે છે.
ખેર, જવા દો એ વાત, આપણે અહીં કાનની વાતો કરીશું, શહેરની મોસ્ટ સીનિક પ્લેસોની વાતો કરીશું અને એના મિજાજની વાતો કરીશું.
વિદેશીઓ જેને ફ્રેન્ચ રિવીએરા કહે છે એને ફ્રેન્ચ પ્રજા કોડ-દ-જ્યુ (બળ્યા આ ફ્રેન્ચ ઉચ્ચારો) કહે છે. દેશના સાઉથ ઈસ્ટ કૉર્નરમાં મેડિટરેનિયન સીના કિનારે આવેલો આ પ્રદેશ દક્ષિણમાં ઇટલીની સીમાને અડે છે અને ઉત્તરમાં મોનૅકો દેશને. પૂર્વ બાજુ માસિફ-ડેલ - ઈસ્ટ રિયલ રેન્જની ઊંચીનીચી ટેકરી અને પશ્ચિમે ભૂમધ્ય સાગરની વચ્ચે આવેલી આ આખી દરિયાઈ પટ્ટી ફ્રેન્ચ રિવીએરા. આમ તો આ રિવીએરામાં આઠ મુખ્ય શહેરો છે, જેમાં નીસ અને કાનથી આપણે વધુ પરિચિત છીએ.
સેન્ટ માર્ગુએરાઇટ ટાપુ પર રૉયલ ફોર્ટ અને મ્યુઝિયમ જોવા જેવાં છે.
કાનનો ઇતિહાસ જોઈએ તો કાંસ્ય યુગમાં પણ એનું આસ્તિત્વ હોવાનાં સગડ મળ્યાં છે. એક ઇતિહાસવિદ લખે છે કે પહેલી સદીમાં અહીં માછીમારોની વસ્તી હતી. હા, ત્યારે આ પ્રદેશનું નામ અલગ હતું. એ પછી સાતમી શતાબ્દીમાં ગ્રીકો અહીં આવ્યા અને તેઓ અહીંના લોકોની સાથે વેપાર કરતા. એનાં સો વર્ષ બાદ રોમને અહીં થાણાં સ્થાપ્યાં, જેના કેટલાક અવશેષો આજે પણ અહીં છે. કહે છે કે જ્યારે ક્રિશ્ચન ધર્મએ આ ક્ષેત્રમાં વર્ચસ્વ જમાવ્યું પછી ઈસાઈ ધર્મમાંથી છૂટા પડેલા સિસ્ટેરિકન સંપ્રદાયના મોન્કો આ રિવીએરા નજીકના ટાપુમાં આવીને વસી ગયા. આ સી લાઇન પર અનેક રાજઘરાણાંઓનું શાસન આવ્યું અને ગયું. ફાઇનલી ૧૮મી અને ૧૯મી સદીમાં બ્રિટિશ માલેતુજારોના ધ્યાનમાં આ જગ્યા આવી અને બ્રિટનની આઇસી ઠંડીથી બચવા તેમણે પોતાનાં વિન્ટર હાઉસ અહીં બનાવ્યાં. આમ ફ્રેન્ચ રિવીએરાની સમૃદ્ધિ વધી.
ફેસ્ટિવલ સિવાયના દિવસોમાં અહીં િટકિટ લઈને અંદર જોવા જઈ શકાય છે.
ગુલાબી, બદામી રંગની ઊંચી-નીચી પહાડીઓથી ટકરાતાં, અફળાતાં ભૂમધ્ય સમુદ્રનાં નીલરંગ વારિ, સમશીતોષ્ણ આાબોહવા અને સંતરાં, લીંબુ, ઑલિવ્સ, દ્રાક્ષનાં વેલાંઓથી લથબથ આ ભૂમિ એવી શાતાદાયક છે કે એ પહેલાં હેલ્થ રિસૉર્ટ તરીકે પૉપ્યુલર થયું. નેપોલિયન, રશિયન જાર સમ્રાટ ઍલેક્ઝાન્ડર (સેકન્ડ), ઈવન બ્રિટનનાં મહારાણી વિક્ટોરિયા પણ અહીં હવા ખાવા અને તરોતાજા થવા આવતાં. પ્રથમ વિશ્વયુદ્ધ બાદ અમેરિકનો પણ આ ધરતીના દીવાના બની ગયા અને વારંવાર આવવા લાગ્યા. રિચ ઍન્ડ રજવાડી લોકોનું આવાગમન વધવાથી સ્થાનિક નેતાએ તેમની મુલાકાત રોકડી કરવા અહીં કસીનો શરૂ કર્યો. જોકે બીજા વર્લ્ડ વૉર પછી એ બંધ થઈ ગયો. આ રંગીનિયત બંધ થઈ ગઈ પણ એ પછી યુરોપ વિસ્તારમાં શાંતિ સ્થાપાતાં કાન શહેરની બોલબાલા બરકરાર રહે એ માટે ૧૯૪૬માં કાન ફિલ્મ ફેસ્ટિવલનો પ્રારંભ થયો.
એ ઘડી અને આજનો દી... કાનની સુંદરતા અને ખ્યાતિનાં ચડતાં પાણી છે.
તો આ છે કાનની હિસ્ટરી-જ્યૉગ્રોફી. હવે ઊપડીએ અહીંની મસ્ટ ગો પ્લેસ પર.
બલેવાર્ડ ડે લા ક્રોઈસેટ ઃ શહેરનો આ વિસ્તાર જેનું સ્થાનિક લોકોને ગુમાન છે એ અદ્વિતીય તો ખરું જ સાથે ખૂબ-ખૂબ રૂપાળું છે. રેતાળ સમુદ્રનો લાંબો તટ, વાદળી રંગનો અંગરખો પહેરીને શોભતું આકાશ, ફિનલૅન્ડની મોજીલી કન્યાની બ્લુ અને ગહેરી આંખો જેવો ઉછાંછળો સમુદ્ર, નાનાં-મોટાં મોજાંઓ પર ઊંચી-નીચી થતી નાની-મોટી યૉટ, ગુલાબી ઠંડી પ્રસરાવતો બેફામ પવન, કિનારા પર આવેલાં કતારબદ્ધ તાડનાં ફૅશનેબલ વૃક્ષો, હેમા માલિનીના ગાલ જેવી લીસી ફુટપાથ, સોનેરી રેતીમાં ઝાંઝવાની જેમ ચમકતી નાની હાટડીઓ, ઠેર-ઠેર બેસાડેલી ક્યારીઓમાં ઉગાડેલાં ડિઝાઇનર પુષ્પો (હા, ભઈ અહીંનાં ફૂલો પણ હાઇ-ફાઇ છે), પ્રૉમિનાડ્સ પાર કરો એટલે વેલ્વેટ જેવો રસ્તો, જેની ઉપર શર્મિલી દુલ્હનની જેમ મલપતી-મલપતી ચાલતી એક સે બઢકર એક લક્ઝરી ગાડીઓ, રસ્તાની બીજી બાજુ આવેલાં લક્ઝરી બુટિક્સ, રેસ્ટોરાંઓ, બિગ બ્રૅન્ડેડ હોટેલો... ઓહ! આ જ તો કાન છે. સેલિબ્રિટી જેવું જ જાજરમાન.
અહીં આવનાર પર્યટકોને થાય છે કે હું શું જોઉં? કોણ વધારે સુંદર છે? કોના ફોટોગ્રાફ્સ લઉં? બટ, બુલેવાર્ડનાં આ બધાં જ એલિમેન્ટ્સ એકબીજાને કૉમ્પ્લીમેન્ટ કરે છે ને બ્યુટીનું આખેઆખું પૅકેજ તૈયાર કરે છે. કાંઈ કર્યા વગરે અહીં આખો દિવસ બેઠા રહીએને તોય કંટાળો ન આવે એવો જીવંત વિસ્તાર છે આ. લગભગ ત્રણેક કિલોમીટરની આ દરિયાઈ પટ્ટી પર વિએક્સ પોર્ટ છે, પ્લેઝ ટુ મીડી પાસે ચટ્ટાનોને પખાળતો સમુદ્ર તટ છે. મેન્ડેલિયુ, થિઓલે - સુર-મેર છે. દરિયાને કિનારે ચાલો, મન પડે ત્યારે સુકવેટ હિલની પહાડી પર ચડી જાઓ, ઉપરથી સાગરને નિહાળો, જે ગમે એ કરો. તમને કદીયે નહીં ભુલાય એવી અઢળક મેમરી અહીં મળશે.
- પૅલેસ ડેસ ફેસ્ટિવલ્સઃ મિ. લૉર્ડ ગૌર સે દેખો. યે વહી જગહ હૈ જહાં આને કે લિએ સિતારે બેકરાર રહતે હૈં. હા, આ એ જ પ્લેસ છે જ્યાં ફિલ્મ ફેસ્ટિવલ અને અન્ય કાર્યક્રમો થાય છે. કાર્યક્રમ ચાલુ હોય ત્યારે નહીં પણ અન્ય દિવસોમાં જ્યાં ઐશ્વર્યા રાય ને સોનમ કપૂર ગયાં હતાં એ હૉલમાં જવું હોય તો ટિકિટ લઈને અંદર જઈ શકાય છે. અને ધારો કે કોઈ ફેસ્ટિવલ ચાલતો હોય તો પાપારાઝીઓ, ફ્રાન્સથી ભરેલી એ હજારો પ્રેક્ષકોની ભીડમાં ઊભા રહીને પણ મજા લઈ શકાય.
સુકવેટ હિલઃ આમ તો આ ઊંચાણવાળો પ્રદેશ છે જ્યાં અનેક રઈસો અને સેલિબ્રિટી, રાજકરણીઓનાં ઘરો છે, મૉન્ટ શેવેલિયર તરીકે જાણીતો આ વિસ્તાર ઐતિહાસિક સ્ટેટસ પણ ધરાવે છે. અહીં જ્યુસી દેસ એક્સપ્લો - રેશંસ ડુ મોંડે (મ્યુઝિયમ) છે તો ૧૬મી સદીમાં બનેલું નોટ્રે-ડેમ-ડી - એસ્પેરેંસ ચર્ચ પણ છે. ગોથિક શૈલીનું દેવળ પ્રાચીન હોવા સાથે પૉપ્યુલર પણ છે અને જો તમે માસ (સન્ડે પ્રેયર) ટાઇમે ગયા હો તો બની શકે તમને કોઈ યુરોપિયન કિંગ, ક્વીન કે રાજકુમાર દેખાઈ જાય.
ફોરવિલે માર્કેટઃ પાઉન્ડ બહુ મોંઘા છે બાપા! ૧ પાઉન્ડ બરાબર ૧૧૫ રૂપિયા. અહીંથી કોઈ શૉપિંગ કરવું જ નથી એવા પાક્કા નિર્ધાર સાથે ગયા હો તોય ફોરવિલે બજાર જરૂર જજો. વિએક્સ પોર્ટ અને સુકવેટ હૉલ વચ્ચેના તટીય પટ્ટા પર લાગતી આ ફ્લી માર્કેટમાં પેઇન્ટિંગ્સ, શિલ્પો, આભૂષણો સાથે એવાં રસાળ ફળો મળે છે કે બીજું કાંઈ નહીં પણ સીઝન પ્રમાણેનાં ફળો જરૂર ખરીદજો અને ખાજો. ઈટ, ટેસ્ટ હેવનલી. મંગળથી શનિ અને સમરમાં તો સોમવારે પણ ફક્ત સવારના ટાઇમે લાગતી આ માર્કેટ જેટલી રંગીન છે એટલી જ રમણીય છે. અનેક લોકલ કારીગરો અહીં પોતાના કળાના નમૂનાઓ વેચવા આવે છે. ઈવન, ફૂડ આર્ટિસ્ટ ફૂડના પણ સ્ટૉલ લગાવે છે. અને સૌથી વિસ્મયની વાત એ છે કે રિચ ઍન્ડ ફેમસ લોકો અહીંથી શૉપિંગ કરવામાં એન્જૉય કરે છે. અહીં અને રેલવે સ્ટેશન પાસે આવેલા ગૈમ્બેટા બજારમાં પણ તમને અમીરજાદીઓનો ભેટો થઈ જાય છે. નાનું હૅન્ડ પર્સ જેટલું પપી કે કૅટ લઈને શૉપિંગ કરવા આવતી આ માનુનીઓનાં નખરાં... સુભાન અલ્લા...
આ સિવાય પણ અહીંનાં એસ્ટરેલ પર્વતમાળા પર આવેલાં જંગલોમાં ટ્રેકિંગ માઉન્ટન બાઇકિંગ કરી શકાય. મુખ્ય સ્ટેશનથી થિઓલે - સુર-મેસ સુધી ટ્રેન લઈ ત્યાંના શાંત બીચની પણ મજા લઈ શકાય.
કાનથી સૌથી નજીકનું હવાઈ મથક છે નીસ ઇન્ટરનૅશનલ ઍરપોર્ટ, જેની દૂરી માત્ર ૨૫ કિલોમીટર છે. અને એ અંતર ટ્રેન કે બસ દ્વારા તય કરી શકાય છે. અહીં ટૅક્સી બહુ મોંઘી છે એટલે બજેટેડ પર્યટકો એનો વધુ ઉપયોગ કરતા નથી. કાન પહોંચવા ફ્રાન્સનાં મુખ્ય શહેરો તેમ જ ઇટલીનાં શહેરોથી પણ ફ્લાઇટ, ટ્રેનોની સુવિધા છે.
અહીં યાતાયાતનાં સાધનોની જે ભરમાર છે અને ટિકિટ ફેર પણ રીઝનેબલ છે એ અપેક્ષાએ કાનમાં રહેવાનું બહુ મોંઘું હો!
હા, દરિયાથી દૂર, કાનના મુખ્ય વિસ્તારથી દૂર કોઈ એરિયામાં સસ્તી હોટેલ મળી જાય પણ ભાઈ ફ્રેન્ચ રિવીએરા આવ્યા છો તો સમુદ્રથી દૂર રહેવાનો શો મતલબ? એથી સારું નીસ રહો. કાનની નજીક આવેલું નીસ સુંદરતા અને સુગમતાની દૃષ્ટિએ કાનને કાંટેં કી ટક્કર આપે એવું બળુંકું છે. કાનમાં સેંકડો ફાઇન ડાઇન, કૅફે, બુલોન્જરી, ફૂડ સ્ટૉલ હોવા છતાં પ્યૉર વેજિટેરિયન ઑપ્શન નથી. હા, વીગન રેસ્ટોરાં છે અને ફાઇવસ્ટાર હોટેલના ડાઇનિંગમાં પણ વેજિટેરિયન ફૂડ ઑર્ડરથી મળી શકે છે.
પૉઇન્ટ્સ ટુ બી નોટેડ
ટાઇમ હોય તો વિઝિટ લેરિન્સ આઇલૅન્ડ. કાનની ખાડીમાં બે ટાપુ છે. એક સેન્ટ માર્ગુએરાઇટ અને બીજો સેન્ટ હોનોરેટ. વિએક્સ પોર્ટ પરથી વૉટર ટૅક્સી દ્વારા અહીં જઈ શકાય. ઠંડે-ઠંડે પાણી સે નહાવું હોય તો સેન્ટ માર્ગુરાઇટમાં સેફ વૉટર છે. ઉપરાંત અહીંનું રૉયલ ફોર્ટ અને આયર્ન માસ્ક મ્યુઝિયમ પણ દર્શનીય.
સેન્ટ હોનોરેટમાં સિસ્ટેરિકન સંપ્રદાયનું ચર્ચ અને નિવાસસ્થાન છે. દુન્યવી દુનિયાથી દૂર પોતાની મસ્તીમાં, પોતાના નિયમોમાં રહેતા અહીંના મન્ક વિઝિટરોને વૉર્મલી વેલકમ કરે છે. તેમની દૈનિક ક્રિયાઓમાં સામેલ થઈ શકાય. ગીતો ગાઓ, નાચો. તેમની સાથે જમી પણ શકાય. તેમની ડાયટ મુખ્યત્વે વેજિટેરિયન છે. છતાં બેટર યુ આસ્ક બિફોર હેવિંગ.
ખ્યાત ચિત્રકાર પાબ્લો પિકાસોએ ૧૯૧૯થી ૧૯૩૯ સુધીના ૨૦ સમર અહીં ગુજાર્યા હતા ને એ પછી ફાઇનલી ૧૯૪૬માં તો તેઓ અહીં સેટલ જ થઈ ગયા હતા.
પૅલેસ ડેસ ફેસ્ટિવલના પ્રાંગણમાં, વૉલ પર, ફુટપાથ પર વિશ્વની હજારો સેલિબ્રિટીઓના હાથ-પગના પંજાની છાપ છે. બ્રોન્જમાં સેટ કરાયેલી એ માર્ક્સની બાજુમાં જે-તે સિતારાઓનો પરિચય લખાયેલો હોય છે. આપણા મહાનાયક અમિતાભ બચ્ચનના હાથનો પંજો પણ અહીં છે.
કાન સિટી જમ્મુ-કાશ્મીરના મહારાજા અને પછીથી રાજકરણમાં જોડાયેલા કરણ સિંહની જન્મભૂમિ છે.
