"સ્ટિલ (ઇન પેરેન્થેસિસ)" 18થી 24 નવેમ્બર સુધી ગેલેરી 2, જહાંગીર આર્ટ ગેલેરીમાં ચાલશે, જેનો ઉદ્ઘાટન સમારોહ 18મીએ સાંજે 6થી 8 વાગ્યે થશે
પ્રબોધ પરીખની રચનાઓ નિશ્ચિતતા અને અનિશ્ચિતતાઓ વચ્ચેના અંતરને સંબોધનારી છે - તસવીર સૌજન્ય પ્રબોધ પરીખ
55 વર્ષ બાદ, પ્રબોધ પરીખ મુંબઈના કલા જગતમાં એક એવા પ્રદર્શન સાથે પરત ફરી રહ્યા છે જેને આપણે બોલચાલની અંગ્રેજીમાં ‘કમબૅક’ એટલેકે પુનરાગમન કહેતા પહેલાં જરા થોભીને વિચારવું પડે. તેને કમબૅક કહેવાને બદલે તેને ક્યાંક અટકેલા સંવાદની ફરી શરૂઆત કહીશું તો પ્રબોધ પરીખના મિજાજને બંધ બેસતી વાત બનશે.
"સ્ટિલ (ઇન પેરેન્થેસિસ)" નામનું આ પ્રદર્શન 18 નવેમ્બરે જહાંગીર આર્ટ ગેલેરીમાં શરુ થશે. અડધી સદી પહેલાં જે ઉજવાયું હતું તે, ફરી એ જ શહેરમાં, એ જ માહોલમાં ઉજવાશે. 1969 અને 1970માં, યુવાન પ્રબોધ પરીખે બોમ્બેમાં બે પ્રદર્શનો યોજ્યા હતા જેમને વિવેચકો અને સાથી કલાકારો તરફથી નોંધપાત્ર પ્રશંસા મળી હતી. પ્રશંસા કેનવાસ, રંગો, કાગળો વચ્ચે સરકતી રહી પણ મુંબઈના નસીબમાં તેમના ચિત્રો જોવાનો વારો નહોતો આવતો. જિંદગી ચાલતી રહી, સાથે પ્રોબધ પરીખ પણ આગળ વધ્યા. તે ફિલસૂફીમાં ઉચ્ચ અભ્યાસ માટે અમેરિકા રવાના થયા, અને તેમણે ત્યાં ચિત્રકામ અને પ્રદર્શન ચાલુ રાખ્યા—મુખ્યત્વે ઓક્લાહોમામાં—મુંબઈમાં ફરી પ્રદર્શન આ વર્ષોમાં ન થયા.
ADVERTISEMENT
વર્તમાન પ્રદર્શનમાં ચિત્રો, વોટરકલર્સ, ઓઇલ પેસ્ટલ્સ, ચારકોલ કાર્યો અને મિશ્ર માધ્યમની કૃતિઓ છે—જેમાંથી મોટા ભાગની છેલ્લાં છ વર્ષમાં બનાવવામાં આવી છે. આ તાજેતરનું કાર્ય એક એવા કલાકારની ઓળખ ઘડે છે જેમણે દાયકાઓ માત્ર સ્વરૂપ અને રંગ જ નહીં, પરંતુ અર્થની સાચી પ્રકૃતિ વિશે વિચારવામાં વિતાવ્યા છે. જરાય નવાઈની વાત નથી કે પ્રબોધ પરીખ સાહિત્ય, શૈક્ષણિક વિશ્વ, સિનેમા અને દૃશ્ય કલા વચ્ચે રહ્યા છે તેમની રચનાઓ નિશ્ચિતતા અને અનિશ્ચિતતાઓ વચ્ચેના અંતર વિશે સવાલ કરે છે.
ક્યુરેટર અનુજ ડાગાનો સાથેનો નિબંધ પ્રદર્શનને તેના શીર્ષકના કેન્દ્રીય રૂપક દ્વારા રજૂ કરે છે: કૌંસ એ જે પૂરક છતાં આવશ્યક હોય તે માટેની જગ્યા તરીકે તેને ટાંકે છે. પ્રબોધ પરીખના કામમાં રેખાઓ છૂટી છે તો ક્યાંક ટોળે વળીને ઘનતા રચે છે, ક્યારેક પૃષ્ઠભૂમિના ઘોંઘાટને ટેકે આરામ કરનારી રેખાઓ પણ દેખાય છે. પ્રોબધ પરીખની રચનાઓને જોનાર આપમેળે તેમાં સ્વરૂપ શોધવાનો સ્વતંત્ર ખેલ ખેલે છે. એકાંત અને ભીડમાં પોતાની ઓળખને અંડરલાઇન કરતી આકૃતિઓ પ્રબોધ પરીખના કામની સંદિગ્ધતા અને અસંદિગ્ધઓ વચ્ચે લોલકની જેમ ઝૂલતી રહે છે.
સ્વભાવે મૃદુ પ્રોબધ પરીખના ચિત્રોમાં અત્યારે ચાલનારા કલાના વહેણો સામે શાંત વિક્ષેપ પણ વર્તાય છે. રેખાઓનું નૃત્ય લયબદ્ધ છે તેવું જોનારને ચોક્કસ લાગશે. આજે જોઈએ તેના કરતા વધારે પીરસનારા વિશ્વમાં પ્રબોધ પરીખના કામનો શાંત સંયમ વિચારતા કરી મૂકશે એ ચોક્કસ. જે ગ્રહણ નથી કરી શકાતું, તે હાથમાં નથી આવતું તેને સાથે રાખતો રેખીય પ્રવાહ તેમની રચનાઓમાં દેખાય છે.
સાહિત્યકાર, શૈક્ષણિક, ચલચિત્ર અને કલા જગતમાં પ્રતિષ્ઠિત વ્યક્તિ તરીકે પ્રબોધ પરીખની પ્રતિષ્ઠાથી પરિચિત લોકો માટે, આ પ્રદર્શન એક એવી સર્જનાત્મક પ્રથામાં આંતરદૃષ્ટિ પ્રદાન કરે છે જે પાંચ દાયકાના કલાકારો, ફિલસૂફો, કવિઓ, લેખકો અને આર્કિટેક્ટ્સ સાથેના જોડાણથી પોષાયું છે. આ એક એ મનના કામનું પ્રતિબિંબ છે જેણે શિસ્તબદ્ધ સીમાઓમાં મર્યાદિત થવાનો ઇનકાર કર્યો છે, તેના બદલે દૃશ્ય અને વૈચારિક વિચાર વચ્ચેના મેળને મંજૂરી આપી છે. પ્રબોધ પરીખમાં રહેલા ચિત્રકાર પંચાવન વર્ષે મુંબઈ પર મહેરબાન થયા છે પણ તેઓ આગલા વર્ષે એક્રેલિ, ઓઇલ અને ચારકોલની મોટા કદની કૃતિઓનું પ્રદર્શન કરવાની તૈયારીમાં છે. મુંબઈ કલા વિશ્વમાં ફરી શરૂ થયેલો તેમનો સંવાદ આગલા વર્ષે ચાલુ રહેશે તેનો એ પુરાવો છે.
"સ્ટિલ (ઇન પેરેન્થેસિસ)" 18થી 24 નવેમ્બર સુધી ગેલેરી 2, જહાંગીર આર્ટ ગેલેરીમાં ચાલશે, જેનો ઉદ્ઘાટન સમારોહ 18મીએ સાંજે 6થી 8 વાગ્યે થશે. જેમણે તેમના પ્રારંભિક પ્રદર્શનો જોયા હતા તેમના માટે, આ એક કલાકારની દ્રષ્ટિ જીવનભર કેવી રીતે વિકસે છે તે જોવાની દુર્લભ તક છે. યુવા દર્શકો માટે, આ એક મહત્વપૂર્ણ વ્યક્તિત્વનો પરિચય છે જેમની શાંત દ્રઢતા યાદ અપાવે છે કેટલાક સંવાદો રાહ જોવા યોગ્ય છે.
