10 મે 2025ના રોજ ભારત અને પાકિસ્તાન વચ્ચે તાણની સ્થિતિ વકરી રહી છે, જ્યારે પાકિસ્તાને શ્રીનગરથી નાલિયા સુધી 26 સ્થળે ડ્રોન, મિસાઈલ અને ફાઈટર જેટ્સથી હુમલા કર્યા.
ફાઈલ તસવીર
10 મે 2025ના રોજ ભારત અને પાકિસ્તાન વચ્ચે તાણની સ્થિતિ વકરી રહી છે, જ્યારે પાકિસ્તાને શ્રીનગરથી નાલિયા સુધી 26 સ્થળે ડ્રોન, મિસાઈલ અને ફાઈટર જેટ્સથી હુમલા કર્યા. આ હુમલામાં ફતેહ-1 મિસાઈલ, JF-17, F-16 અને DJI સૈન્ય ડ્રોનનો ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો. ભારતીય આકાશ ઍર ડિફેન્સ સિસ્ટમે આ હવાઈ જોખમોને હવામાં જ નષ્ટ કરી પાકિસ્તાની હુમલાને સંપૂર્ણ રીતે નિષ્ફળ કરી દીધા.
આકાશ ઍર ડિફેન્સ સિસ્ટમ
આકાશ ભારતની સ્વદેશી સંરક્ષણ સંશોધન અને વિકાસ સંગઠન (DRDO) દ્વારા વિકસિત મધ્યમ અંતરની સપાટીથી હવામાં પ્રહાર કરતી મિસાઇલ સિસ્ટમ છે. તે 2014 થી ભારતીય સેના અને વાયુસેનામાં તૈનાત છે. તેનું અદ્યતન સંસ્કરણ આકાશ-એનજી (નેક્સ્ટ જનરેશન) 2021માં સામેલ કરવામાં આવ્યું હતું. આ સિસ્ટમ ઓછી અને મધ્યમ ઊંચાઈ પર ફાઇટર જેટ, ડ્રોન અને ક્રુઝ મિસાઇલ જેવા હવાઈ જોખમોનો નાશ કરવામાં સક્ષમ છે.
ADVERTISEMENT
ખાસિયતો
રેન્જ: ૪૫-૭૦ કિમી (આકાશ-એનજી)
લક્ષ્યો: ફાઇટર જેટ, ડ્રોન, ક્રુઝ મિસાઇલ અને બેલિસ્ટિક મિસાઇલ
માર્ગદર્શન: રડાર-આધારિત કમાન્ડ માર્ગદર્શન અને સક્રિય રડાર હોમિંગ (આકાશ-એનજી)
વોરહેડ: 60 કિલોગ્રામ હાઇ-એક્સપ્લોઝિવ
ચોકસાઈ: 90-100 ટકા અવરોધ દર
જમાવટ: મોબાઇલ લોન્ચર, ટેન્ક અને ટ્રક પર જમાવટ કરી શકાય છે, જે તેને ગતિશીલતા આપે છે.
ઇલેક્ટ્રોનિક કાઉન્ટરમેઝર્સ (ECCM): દુશ્મનના જામિંગ અને ઇલેક્ટ્રોનિક હસ્તક્ષેપનો સામનો કરવાની ક્ષમતા.
સ્વદેશીકરણ: 96 ટકાથી વધુ સ્વદેશી ઘટકો, જે તેને "મેક ઇન ઇન્ડિયા"નું પ્રતીક બનાવે છે.
ગયા વર્ષે જ, આકાશ મિસાઇલનો ઉપયોગ કરીને ચાર લક્ષ્યોને નષ્ટ કરવામાં આવ્યા હતા. આ સાથે, ભારત વિશ્વનો પહેલો દેશ બન્યો જે એક જ મિસાઇલ યુનિટથી ચાર હવાઈ લક્ષ્યોને નષ્ટ કરી શકે છે. આકાશ મિસાઇલ સિસ્ટમના એક યુનિટમાં ચાર મિસાઇલો હોય છે. જે વિવિધ લક્ષ્યોને નષ્ટ કરી શકે છે.
પાકિસ્તાની હુમલાઓને નિષ્ફળ બનાવવું
૭-૧૦ મે ૨૦૨૫ ના રોજ પાકિસ્તાન દ્વારા કરવામાં આવેલા હવાઈ હુમલા ઓપરેશન સિંદૂરના જવાબમાં હતા, જેમાં ભારતે ૭ મે ના રોજ પીઓકે અને પાકિસ્તાનમાં નવ આતંકવાદી છાવણીઓનો નાશ કર્યો હતો. આ કાર્યવાહી 22 એપ્રિલના રોજ પહેલગામમાં થયેલા આતંકવાદી હુમલાના જવાબમાં કરવામાં આવી હતી.
૭-૮ મે: ૧૫ શહેરો (શ્રીનગર, જમ્મુ, પઠાણકોટ, અમૃતસર, ચંદીગઢ, વગેરે) પર ડ્રોન અને મિસાઈલ હુમલા.
૯ મે: સવારે ૧:૪૦ વાગ્યે, પંજાબ એરબેઝ પર ફતેહ-૧ મિસાઇલથી હુમલો કરવામાં આવ્યો.
10 મે: JF-17, F-16, J-10, PL-15 AAM, AMRAAM અને DJI લશ્કરી ડ્રોન દ્વારા શ્રીનગરથી નલિયા સુધીના 26 સ્થળો (બારામુલ્લા, અવંતિપુરા, જમ્મુ, ફિરોઝપુર, જેસલમેર, ભુજ વગેરે) પર હુમલા.
આકાશની ભૂમિકા
ફતેહ-૧ નો વિનાશ: ૯ મેના રોજ પંજાબમાં છોડવામાં આવેલી ફતેહ-૧ મિસાઈલને આકાશ-એનજી દ્વારા હવામાં જ નાશ કરવામાં આવી હતી. મિસાઇલ આકાશ (70 કિમી) ની રેન્જમાં આવતાની સાથે જ તેને ટ્રેક કરીને અટકાવવામાં આવી.
JF-17 અને F-16: 10 મેના રોજ, જમ્મુ અને પઠાણકોટમાં તૈનાત આકાશ સિસ્ટમોએ JF-17 જેટને તોડી પાડ્યું. એક F-16 ને પણ નુકસાન થયું હતું.
ડ્રોન ટોળા: આકાશે શ્રીનગર, બારામુલ્લા અને ભૂજમાં હુમલો કરવાનો પ્રયાસ કરી રહેલા DJI લશ્કરી ડ્રોન અને અન્ય ડ્રોન ટોળાને નષ્ટ કરી દીધા. આ માટે, આકાશની ECCM ક્ષમતા અને રડારની ચોકસાઈ મહત્વપૂર્ણ હતી.
મિસાઇલ હુમલા: પંજાબ અને રાજસ્થાનમાં આકાશ દ્વારા PL-15 અને AMRAAM મિસાઇલોનો નાશ કરવામાં આવ્યો.
આ મિસાઇલમાં ઘણી વસ્તુઓ અપગ્રેડ કરવામાં આવી
આકાશ મિસાઇલની ગ્રાઉન્ડ સિસ્ટમને અપગ્રેડ કરવામાં આવી છે. આ ઉપરાંત, રડાર, EOTS અને ટેલિમેટ્રી સ્ટેશન, મિસાઇલ ટ્રેજેક્ટરી અને ફ્લાઇટ પરિમાણોમાં સુધારો કરવામાં આવ્યો છે. સેના, સરકાર કે DRDO દ્વારા હજુ સુધી કોઈ વધુ માહિતી આપવામાં આવી નથી.
આકાશ મિસાઇલના ત્રણ પ્રકાર
દેશમાં તેના 3 પ્રકારો ઉપલબ્ધ છે - પ્રથમ આકાશ એમકે - તેની રેન્જ 30 કિમી છે. બીજું આકાશ MK-2 - રેન્જ 40 કિમી છે. ત્રીજું આકાશ-NG – રેન્જ 80KM છે. આકાશ-એનજી 20 કિમીની ઊંચાઈ સુધી પહોંચી શકે છે અને દુશ્મનના વિમાન અથવા મિસાઈલનો નાશ કરી શકે છે.
ગતિ આ ડિફેન્સ સિસ્ટમની સૌથી મોટી તાકાત
તેની ગતિ 2.5 મેક એટલે કે 3087 કિમી/કલાક છે. આકાશ-એનજી એટલે કે આકાશ ન્યૂ જનરેશન મિસાઇલ એ જમીનથી હવામાં પ્રહાર કરતી મિસાઇલ છે. તેની રેન્જ 40 થી 80 કિમી છે. તે એક્ટિવ ઇલેક્ટ્રોનિકલી સ્કેન્ડ એરે (AES) મલ્ટી-ફંક્શન રડારથી પણ સજ્જ છે જે એકસાથે અનેક દુશ્મન મિસાઇલો અથવા વિમાનોને સ્કેન કરી શકે છે.
આકાશ-એનજી મિસાઇલને મોબાઇલ પ્લેટફોર્મ પરથી લોન્ચ કરી શકાય છે. આકાશ-એનજીનું કુલ વજન ૭૨૦ કિલો છે. તેની લંબાઈ ૧૯ ફૂટ અને વ્યાસ ૧.૧૬ ફૂટ છે. તે 60 કિલો વજનના શસ્ત્રો લઈ જઈ શકે છે.
ગયા વર્ષે ચીન સાથેના સરહદ વિવાદ દરમિયાન લદ્દાખમાં વાસ્તવિક નિયંત્રણ રેખા (LAC) પર આકાશ-NG મિસાઇલનું જૂનું સંસ્કરણ પણ તૈનાત કરવામાં આવ્યું હતું. આ ઉપરાંત, ભારતીય વાયુસેનાએ ગ્વાલિયર, જલપાઈગુડી, તેજપુર, જોરહાટ અને પુણે બેઝ પર આકાશ મિસાઈલ પણ તૈનાત કરી છે.
