વિશેષજ્ઞોનું કહેવું છે કે ગ્રીન ફટાકડાની ગુણવત્તામાં ઘટાડાને કારણે પ્રદૂષણમાં ઘટાડો થયો નથી. નીરીએ અનેક ફટાકડાં કંપનીઓને ટેક્નિક ટ્રાન્સફર કરી છે, પણ ગુણવત્તા નિયંત્રણ જરૂરી છે.
પ્રતીકાત્મક તસવીર
દિવાળી 2025 પછી દિલ્હી-એનસીઆરમાં હવાની ગુણવત્તા 5 વર્ષમાં સૌથી નીચલા સ્તરે પહોંચી ગઈ છે. ગ્રીન ફટાકડાના દાવા છતાં પ્રદૂષણનું સ્તર ખૂબ જ ઊંચું રહ્યું છે. પરાળી બાળવાની ઘટનાઓમાં ઘટાડા છતાં સ્થિતિ ગંભીર બનેલી છે. વિશેષજ્ઞોનું કહેવું છે કે ગ્રીન ફટાકડાની ગુણવત્તામાં ઘટાડાને કારણે પ્રદૂષણમાં ઘટાડો થયો નથી. નીરીએ અનેક ફટાકડાં કંપનીઓને ટેક્નિક ટ્રાન્સફર કરી છે, પણ ગુણવત્તા નિયંત્રણ જરૂરી છે.
દિલ્હી-એનસીઆરને વાયુ પ્રદૂષણના ભયથી બચાવવા માટે આ દિવાળીએ ફક્ત લીલા ફટાકડા વેચવામાં આવશે તેવા દાવાઓ છતાં, લીલા ફટાકડાના નામે વેચાતા અને ફૂટતા ફટાકડાએ નોંધપાત્ર પ્રદૂષણ ફેલાવ્યું. દિવાળી પછી મંગળવારે સવારે રાષ્ટ્રીય રાજધાનીમાં હવાની ગુણવત્તા પાંચ વર્ષમાં સૌથી નીચા સ્તરે પહોંચી ગઈ.
ADVERTISEMENT
સરેરાશ PM 2.5 સ્તર પ્રતિ ઘન મીટર 488 માઇક્રોગ્રામ પર પહોંચી ગયું, જે WHO દ્વારા ભલામણ કરાયેલ મર્યાદા કરતા લગભગ 100 ગણું વધારે છે. શિયાળા દરમિયાન દિલ્હીમાં વાયુ પ્રદૂષણનું મુખ્ય કારણ માનવામાં આવતા પરાળી બાળવામાં 77.5 ટકાનો ઘટાડો હોવા છતાં. વૈજ્ઞાનિક અને ઔદ્યોગિક સંશોધન પરિષદ (CSIR) ના રાષ્ટ્રીય પર્યાવરણીય ઇજનેરી સંશોધન સંસ્થા (NEERI) ના મુખ્ય વૈજ્ઞાનિક અને લીલા ફટાકડા પર કામ કરતા સંશોધક ડૉ. આરજે કરુપદમે જણાવ્યું હતું કે જો લીલા ફટાકડાનો ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો હોત, તો સુધારા દેખાઈ શક્યા હોત.
જો આ કામ ન કરે, તો અમલીકરણ એજન્સીઓ જવાબદાર છે. તેમની ટેકનોલોજી 100 ટકા સાબિત થઈ છે. ડૉ. કરુપદમે દૈનિક જાગરણ સાથેની ચર્ચામાં જણાવ્યું હતું કે ગ્રીન ફટાકડા વાયુ પ્રદૂષણમાં 30 થી 50 ટકાનો ઘટાડો કરે છે. ગ્રીન ફટાકડા નવા નથી, અને તેઓ ઘણા વર્ષોથી તેના પર કામ કરી રહ્યા છે. તેઓ લાઇસન્સ મેળવતી કંપનીઓ દ્વારા ઉત્પાદિત ગ્રીન ફટાકડાનું પરીક્ષણ પણ કરે છે. જો કે, લાઇસન્સ પ્રક્રિયા દરમિયાન આ ફક્ત એક જ વાર કરવામાં આવે છે.
આ પછી, PESO (પેટ્રોલિયમ અને વિસ્ફોટકો સલામતી સંગઠન) ની જવાબદારી છે કે તેઓ ખાતરી કરે કે કંપનીઓ ગુણવત્તાયુક્ત ગ્રીન ફટાકડાનું ઉત્પાદન કરી રહી છે. એક પ્રશ્નના જવાબમાં, તેમણે કહ્યું કે છેલ્લા કેટલાક વર્ષોમાં, NEERI એ દેશભરની 1,403 ફટાકડા કંપનીઓને ગ્રીન ફટાકડા ઉત્પાદન ટેકનોલોજી ટ્રાન્સફર કરી છે અને તેમને તાલીમ આપી છે. આમાંથી, લગભગ 125 કંપનીઓ એકલા દિલ્હી-NCRમાં છે. આ સમયગાળા દરમિયાન, લગભગ 25 ટકા કંપનીઓની અરજીઓ તેમના ફટાકડા નબળી ગુણવત્તાના હોવાનું જાણવા મળતાં નકારી કાઢવામાં આવી હતી. તેમણે જણાવ્યું હતું કે ફટાકડાથી થતા વાયુ પ્રદૂષણનું પ્રમાણ નક્કી કરવા માટે હાલમાં કોઈ અભ્યાસ ઉપલબ્ધ નથી.
આ વખતે, CPCB સાથે મળીને એક અભ્યાસ હાથ ધરવામાં આવી રહ્યો છે, જે પરિસ્થિતિ સ્પષ્ટ કરી શકે છે. આ રિપોર્ટ આવતા વર્ષ સુધીમાં ઉપલબ્ધ થશે. તેમણે વાયુ પ્રદૂષણ તેમજ ફટાકડાથી થતા અવાજને ઘટાડવા માટે કરવામાં આવી રહેલા કાર્ય વિશે માહિતી આપી અને કહ્યું કે તેઓ ટૂંક સમયમાં 125 ડેસિબલ સુધીની ક્ષમતાવાળા ફટાકડાનું ઉત્પાદન કરશે. હાલમાં ઉત્પાદિત ફટાકડા 140 થી 170 ડેસિબલ સુધીનો અવાજ ઉત્પન્ન કરે છે.
PESO- પેસોને દર વર્ષે ગ્રીન ફટાકડાની ગુણવત્તાનું નિરીક્ષણ કરવાની સલાહ આપશે.
ડૉ. કરુપદમે જણાવ્યું હતું કે લીલા ફટાકડાની ગુણવત્તા નિર્ધારિત ધોરણોમાં રહે તે સુનિશ્ચિત કરવું ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે. આ માટે, PESO એ દર વર્ષે બધી ફટાકડા કંપનીઓ દ્વારા ઉત્પાદિત લીલા ફટાકડાનું નિરીક્ષણ કરવું જોઈએ. તેમણે કહ્યું કે તેઓ ટૂંક સમયમાં પેસોને આ અંગે સલાહકાર જારી કરશે.
